GASLIGHTNING

 O

αγγλικός όρος «Gaslighting», σημαίνει το να κάνεις κάποιον ν’ αμφισβητεί την ορθότητα της σκέψης του και τη λογική του. Είναι μια καταστροφική επικοινωνιακή τακτική που χρησιμοποιείται κατ’ εξοχήν από χειριστικά άτομα, κατά την επικοινωνία τους. 

 «Δεν είναι έτσι», «δεν συνέβη ποτέ αυτό», «κατάλαβες λάθος», κι άλλες τέτοιες φράσεις που αμφισβητούν την πραγματικότητα που ζούμε, ενώ εισάγουν ως σωστή, τη θέση του χειριστικού συνομιλητή μας. Το Gaslighting είναι ένα από τα πιο ύπουλα επικοινωνιακά τρικ χειραγώγησης, που χρησιμοποιούν κατά κόρον άνθρωποι χειριστικοί και τοξικοί. Το αποτέλεσμα αυτής της τακτικής στον άνθρωπο που τη δέχεται, είναι η βαθμιαία παραμόρφωση  και διάβρωση της αίσθησης της πραγματικότητάς του.

 «Δεν σε προσέβαλα, εσύ το φαντάστηκες γιατί είσαι υπερβολική/υπερευαίσθητη.»

«Είναι τρελό να το θέλεις αυτό. Κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν το θέλει.»

 Σιγά-σιγά, χάνεις την ικανότητα ν’ αναγνωρίζεις και να εμπιστεύεσαι την πραγματικότητα που βιώνεις, κι έτσι χάνεις τελικά και την ικανότητα να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου, ή να οριοθετείσαι όταν δέχεσαι κακοποίηση ή κακομεταχείριση. Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν βρισκόμαστε σε συχνή επικοινωνία μ’ ένα τέτοιο άτομο, είναι δηλαδή γονέας, σύντροφος, στενός φίλος, εργοδότης, ή συνάδελφος. Μετά από μακροχρόνια έκθεση σ’ αυτή τη συμπεριφορά, βρίσκουμε πολλές φορές τον εαυτό μας να υιοθετεί τη διαστρέβλωση κι εκτός της συγκεκριμένης σχέσης, και να αμφισβητούμε την ίδια μας την πραγματικότητα. Είναι άπειρες οι φορές που τα θύματα κακομεταχείρισης, ή κακοποίησης, αναφέρονται στα γεγονότα, με εκφράσεις του τύπου «σκέφτομαι όμως μήπως εγώ είμαι υπερβολικός/ή», «μπορεί και να μην είναι έτσι, αλλά εγώ τα σκέφτομαι έτσι.» Αυτό γίνεται σε μια προσπάθεια να γεφυρωθεί η γνωστική ασυμφωνία που προκαλείται όταν αναρωτιόμαστε αν πρέπει να εμπιστευτούμε αυτό που μας λέει ο άλλος, η αυτό που βιώνουμε εμείς. ‘Όσο μεγαλύτερη η επιρροή που έχει ο άλλος πάνω μας, αν πχ είναι γονέας, στενός φίλος, σύντροφος, ή άνθρωπος που εμπιστευόμαστε πολύ, τόσο πιο έντονη είναι  κι η αμφισβήτηση στην οποία υποβάλλουμε τον εαυτό μας. Αν η διατήρηση της  σχέσης αυτής είναι μεγάλης σημασίας για εμάς, τότε φτάνουμε στο σημείο να  αμφισβητούμε, ή ακόμα και να αγνοούμε τελείως το δικό μας αντανακλαστικό ή συναίσθημα, που παράγεται από τη συμπεριφορά τους. Στο τέλος ο χειρισμός τους φτάνει στο σημείο να πείθεσαι,  πως αυτό που λένε για εσένα είναι μια αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, ενώ αυτό που εσύ νιώθεις είναι μια δική σου δυσλειτουργία.Το επικοινωνιακό μοντέλο, ειδικά αν απευθύνεται από γονέα σε παιδί ή είναι εγκατεστημένο σε ζευγάρι, είναι σίγουρο πως θα καταλήξει στην εμφάνιση συμπτωμάτων στα παιδιά ή στο άτομο του ζευγαριού που δέχεται συστηματικά τη διαστρέβλωση.

Όταν βρισκόμαστε υπό την επιρροή των ατόμων αυτών,  είναι σίγουρο πως θα βιώνουμε συναισθήματα άγχους, αδυναμία να διεκδικήσουμε πράγματα που θέλουμε, να υποστηρίξουμε τις θέσεις και τις απόψεις μας, ή να πάρουμε αποφάσεις. Σιγά-σιγά καταλήγουμε να νιώθουμε απελπισία κι αδυναμία να χαρούμε οτιδήποτε, ενώ νιώθουμε ταυτόχρονα πως είμαστε ένα «κινούμενο λάθος»,  που πρέπει ν’ απολογείται συνεχώς για τα πάντα. Η συνεχής πίεση κι αγωνία,  πολλές φορές φτάνει να εξελιχθεί σε φοβίες ή αγχώδεις διαταραχές.

Όταν καταλάβουμε πως είμαστε θύματα ενός τέτοιου ατόμου, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι ν’ απομακρυνθούμε από κοντά του. Αν αυτό είναι αδύνατο, γιατί δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες ή το είδος της σχέσης, είναι απαραίτητο να ζητήσουμε βοήθεια, από άτομα που εμπιστευόμαστε και βρίσκονται εκτός της σφαίρας επιρροής του ανθρώπου που μας προκαλεί τη διαστρέβλωση. Είναι επίσης βοηθητικό να καταγράφουμε τα περιστατικά όπου συμβαίνει αυτό και να τα συζητάμε με ένα δίκτυο ανθρώπων που θα μας βοηθήσουν να παραμείνουμε στην προσωπική μας αλήθεια. Αν αυτή η διαστρέβλωση προέρχεται από το άμεσο οικογενειακό μας περιβάλλον, τότε η θεραπευτική  υποστήριξη είναι η καλύτερη λύση, μιας και η έκθεσή μας στην τοξική αυτή συμπεριφορά είναι μακροχρόνια κι ιδιαίτερα έντονη.

Είναι σημαντικό, αρχικά  να συνειδητοποιήσουμε πως δεχόμαστε αυτό το χειρισμό, κι ακολούθως να κινηθούμε προς την ανάκτηση και την ενδυνάμωση της επαφής με τη δική μας αλήθεια. Έτσι θα μπορέσουμε να απεμπλακούμε από αυτή την καταστροφική επιρροή και να απολαύσουμε καλύτερη επικοινωνία και ποιότητα στις σχέσεις μας.   

Από τη Θεανώ Πολυζωγοπούλου Ψυχολόγος-  Ψυχοθεραπεύτρια Θεραπεύτρια Οικογένειας