ΒΕΔΑΝΤΑ

Διαλογισμός - Φιλοσοφία
και Βεδάντα

Από το βιβλίο του David Frawley "River from Heaven"

"Από το σκοτάδι οδήγησέ μας στο φως, από την ανυπαρξία οδήγησέ μας στην ύπαρξη, από τον θάνατο οδήγησέ μας στην αθανασία" Μπριχανταρανγιάκα Ουπανισάντ Ι 3.28

"Εγκωμιάζω τη φλόγα της γνώσης που βρίσκεται μπροστά από όλα τα πράγματα, τη θεότητα της ιερής τελετής που εκδηλώνεται με τις εποχές, αυτόν που επικαλείται τους Θεούς, είναι ο καλύτερος για να χαρίσει το θησαυρό.

Η φλόγα είναι η επίκληση η θέληση του προφήτη , η πολλαπλή γνώση της αλήθειας ας έρθει ο Προφήτης, μαζί με όλες τις θειικές δυνάμεις Ριγκ Βέδα" Ι. 1.1,5

"Όχι αυτό που κάποιος γνωρίζει με το νου, αλλά αυτό με το οποίο οι προφήτες διακηρύσσουν είναι γνωστό στο μυαλό. Αυτή είναι η πραγματικότητα που θα έπρεπε να γνωρίσεις όχι ό,τι οι άνθρωποι θεωρούν σαν αντικειμενικό σ' αυτό το κόσμο." Κένα Ουπανισάντ Ι.5

Εισαγωγή στη Βεδάντα

Οι πρώτοι δάσκαλοι που έφεραν τη Γιόγκα στη Δύση ήρθαν με τις βαθιές διδασκαλίες της Βεδάντα που τη θεωρούσαν το μεγαλύτερο θησαυρό που είχαν να μοιραστούν με τον κόσμο. Παρουσίαζαν τη Βεδάντα σαν τη φιλοσοφία της αυτογνωσίας και τη Γιόγκα σαν τη μεθοδολογία με την οποία θα έφταναν σ' αυτή. Τέτοιοι μεγάλοι δάσκαλοι άρχισαν με την Swami Vivekananda στο τέλος του 19ου αιώνα και συνέχισαν με την Swami Rama Tirtha, Paramahansa Yogananda και οι πολλοί μαθητές της Swami Shivananda του Rishikesh. Αποκαλούσαν τη διδασκαλία τους Γιόγκα- Βεδάντα που την θεωρούσαν σαν μια ολοκληρωμένη επιστήμη πνευματικής ανάπτυξης. 

Πάντως, με το πέρασμα του χρόνου, οι στάσεις της ασάνα γιόγκα απέκτησαν μεγαλύτερη δημοτικότητα στην υλιστική Δύση και η Βεδαντική όψη της διδασκαλίας έπεσε στο περιθώριο, ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα λίγοι Αμερικανοί δάσκαλοι της γιόγκα γνωρίζουν τι είναι η Βεδάντα και μπορούν να το εξηγήσουν σε άλλους. Αν έχουν ένα ενδιαφέρον στο διαλογισμό γενικά ξέρουν το Ζen ή Vipassana, μη γνωρίζοντας ότι ο διαλογισμός είναι το θεμέλιο της κλασικής γιόγκα και των σχετικών μ' αυτή παραδόσεων.

Ακόμα και οι σπουδαστές σχετικών επιστημών όπως η Αγιουρβέδα ή η Βεδική αστρολογία ίσως γνωρίζουν λίγα πράγματα για τη Βεδάντα, το δρόμο της αυτογνωσίας που είναι το πνευματικό εφόδιο και ο στόχος αυτών των συστημάτων. Εν τω μεταξύ αυτοί που μελετούν τους μεγάλους βεδαντικούς γκουρού της σύγχρονης Ινδίας όπως το Maharshi ή τον Nisargadatta Maharaj γενικά θεωρούν τον συγκεκριμένο δάσκαλο σαν την πηγή της διδασκαλίας και μπορεί να μη κατανοούν τη παράδοση της οποίας αυτοί (οι γκουρού) είναι τμήμα.

Μ' αυτό το τρόπο η ουσία της διδασκαλίας των μεγάλων σοφών στην Ινδία έχει προοδευτικά χαθεί ακόμα και σε εκείνους που ισχυρίζονται ότι ακολουθούν τη διδασκαλία τους στη Δύση. Οι μεγάλοι σοφοί της σύγχρονης Ινδίας ήταν όλοι Βεδαντικοί. Πιο αξιόλογοι είναι ο Maharshi και ο Maharaj που έδωσε έμφαση στη μη-δυιστική μορφή της Βεδάντα και έζησε μια ζωή άμεσης αυτογνωσίας. Ο Ramakrishna, ο Aurobindo, ο Anandamayi Ma, ο Nityananda και ο Neem Karoli Baba για να αναφέρουμε μερικούς ήταν βεδαντικοί και χρησιμοποιούσαν τη βεδαντική ορολογία της Αυτογνωσίας και Θεογνωσίας. Οι Βεδαντικές παραδόσεις παραμένουν ισχυρές σε όλη την Ινδία, σήμερα και περιλαμβάνουν πολλούς μεγάλους δασκάλους π.χ. τους διάφορους Shankaracharyas που δεν έχουν έρθει ποτέ στη Δύση και είναι σχεδόν άγνωστοι εδώ (στην Δύση)

Σύγχρονοι μεγάλοι δάσκαλοι από την Ινδία όπως ο Ma Amritanandamayi (Ammachi) και ο Satya Sai Baba χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα της Βεδάντα και της έμφασης της στον Εαυτό. Ο υπερβατικός διαλογισμός του Maharishi Mahesh Γιόγκι ακολουθεί μια βεδαντική όψη της συνειδητότητας και της κοσμικής εξέλιξης. Ο Swami Rama, ο ιδρυτής του Ινστιτούτου των Ιμαλαΐων ήταν άλλος ένας σημαντικός Βεδαντικός δάσκαλος στην Αμερική. Οι κύριοι δάσκαλοι της Χάθα Γόγκα σε πρόσφατες εποχές όπως ο Krishnamacharya του Μαντράς, ο Iyengar ακολουθούν τις βεδαντικές διδασκαλίες για τις υψηλότερες όψεις της γιόγκα. Ευλαβικές προσέγγισεις όπως το κίνημα του "Χάρε Κρίσνα" αντανακλούν τις βεδαντικές ευλαβικές διδασκαλίες. Χωρίς μια κατανόηση της Βεδάντα όμως είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς αυτούς τους μεγάλους δασκάλους ή τα λόγια τους σε μας.

Η Φιλοσοφία της Βεδάντα

Η Βεδάντα είναι μια απλή φιλοσοφία. Λέει ότι το πραγματικό μας Εγώ που ονομάζεται Ατμάν είναι ο Θεός. "Εγώ είμαι ο Θεός" είναι η υπέρτατη αλήθεια. Η ίδια συνειδητότητα που εδρεύει στον πυρήνα της ύπαρξής μας διαχέεται σε όλο το σύμπαν. Η γνώση του εαυτού μας είναι η γνώση του Θεού και της ενότητας με τα πάντα. Η Βεδάντα είναι μια φιλοσοφία, της Αυτογνωσίας και η πρακτική της είναι ένας δρόμος της Αυτογνωσίας με την γιόγκα και τον διαλογισμό. 

Η Βεδάντα έχει μια θεϊστική πλευρά με την αναγνώριση ενός κοσμικού δημιουργού (Ishvara) που κυβερνά το σύμπαν με τον νόμο του κάρμα. Ο Θεός είναι ο υπέρτατος δάσκαλος ο μεγαλύτερος γκουρού από τον οποίο όλες οι διδασκαλίες για την αλήθεια εκφράζονται με τη δύναμη του Θείου Λόγου. Ο Βεδαντικός θεϊσμός παίρνει διάφορες μορφές όπως η λατρεία του Σίβα, Βισνού και της Θεάς. Μάλιστα μπορεί να περιλαμβάνει σχεδόν κάθε μορφή θεϊσμού που δέχεται το κάρμα και την επαναγέννηση.

Αλλά στην μη-δυιστική (Advaita) Βεδάντα ο Δημιουργός δεν είναι η ύστατη πραγματικότητα. Η ύστατη πραγματικότητα είναι το Απόλυτο, που ονομάζεται Βραχμάν και υπερβαίνει τον χρόνο, το χώρο και την αιτία και στέκεται πάνω από κάθε προσωπικό δημιουργό. Το ατομικό μας εγώ η ψυχή (Ατμάν) είναι ένα με τον Απόλυτο ή Βραχμαν που είναι το υπέρτατο Εγώ (Παραματμάν). Η ψυχή δεν είναι μόνο ένα τμήμα του Δημιουργού αλλά είναι ένα με την περιοχή της Υπαρξης -Συνειδητότητας - Μακαριότητας από όπου προέρχεται ακόμα και ο Δημιουργός.

Εξαιτίας της έμφασης στον Εαυτό και της αναγνώρισης πολλών μορφών θεϊσμού, η Βεδάντα βρίσκεται πίσω από την τάση ανεξιθρησκίας και συγκρητισμού που υπάρχει στην ινδουιστική θρησκεία. Επειδή οι ινδουιστές βλέπουν τη θρησκεία σαν όχημα προς της Αυτογνωσία, μπορούν να δεχθούν πολλούς διαφορετικούς σοφούς, ιερά βιβλία και πνευματικά μονοπάτια και μέσα στις παραδόσεις τους υπάρχουν έξι κύριες από αυτές. 

Ο Ινδουισμός πάντα όριζε τον εαυτό του σαν "Σανατάνα Ντάρμα", "το συμπαντικό ή αιώνιο ντάρμα" που εμπεριέχει όλα τα ντάρμα και όλα τα πιθανά πνευματικά μονοπάτια. Πολλά συστήματα της Βεδάντα υπάρχουν ανάμεσα τους που καλύπτουν όλες τις βασικές όψεις του θεού και της συνειδητότητας. Η Βεδάντα όμως δεν είναι ένα κλειστό αλλά ένα ανοικτό σύστημα που σέβεται τον Εαυτό σε όλες τις διαστάσεις και δεν το περιορίζει σε μια ιδιαίτερη μορφή, προσωπικότητα ή δόγμα. Η Βεδάντα είναι μια πιο παλιά και πιο διαρκής πνευματική διδασκαλία στην Ινδία. 

Είναι εξ' ολοκλήρου εμφανής στις Ουπανισάντ και περιέχεται στη Μπαγκαβάτ Γκιτά. Αλλά έχει αρχαίους προγόνους στη Βεδική λογοτεχνία με πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα χρονολογίας 3.500 π.Χ όταν η αρχαία ινδουιστική κουλτούρα της Σαρασβάτι ανθούσε σε όλη την Βόρεια Ινδία. Οι κύριοι όροι και πρακτικές της Βεδάντα υπάρχουν ήδη στα μυστικά μάντραμ των αρχαίων Βεδών που πηγαίνουν πίσω στην αυγή της Ιστορίας.
Αντανακλώντας την ενδότερη αλήθεια των αρχαίων Βεδών, η Βεδάντα είναι ίσως η πιο παλιά και πιο διαρκής πνευματική διδασκαλία στον κόσμο. Η πνευματικότητα είναι η επιδίωξη της αυτογνωσίας όχι απλά μια θρησκευτική τελετουργία ή φιλοσοφία. Η Βεδάντα είναι η πιο χαρακτηριστική φιλοσοφία της Ινδίας και διαχέει τις πιο πολλές διδασκαλίες της χώρας. Ακόμα και τα σύγχρονα κινήματα όπως το Σικ Ντάρμα αντανακλά τη Βεδαντική ιδέα ότι η ψυχή του ατόμου είναι ένα με τον Θεό.

Βεδάντα κατά λέξη σημαίνει "το τέλος των Βεδών" αλλά κατά κυριολεξία αναφέρεται στην ουσία των Βεδών. Κατά την άποψη των μεγάλων Γιόγκι όπως ο Sri Aurobindo , οι Βεδες παρουσιάζουν την αλήθεια της Βεδάντα με μια πιο ποιητική μαντρική γλώσσα, ενώ η Βεδάντα παρουσιάζει τη Βεδική μαντρική γνώση με την μορφή της ορθολογιστικής φιλοσοφίας. Η σοφία που κρύβεται στα μάντραμς των αρχαίων Rishis βγαίνει στο φως με τις καθαρές εσωτερικές προσεγγίσεις της Βεδάντα.

Η Βεδάντα με την μορφή των πρώτων Ουπανισάντ κυριαρχούσε στο Βουδισμό για μερικούς αιώνες στην Ινδία, ίσως για πάνω από 1000 χρόνια. Η Βεδάντα και ο βουδισμός έχουν πολλά κοινά σαν δρόμος πνευματικής γνώσης που γεννήθηκαν από την ινδική παράδοση. Πολλοί ειδήμονες βλέπουν τον βουδισμό σαν παραλλαγή της Βεδάντα ενώ οι άλλοι τον βλέπουν σαν μια εξέγερση ενάντια στη Βεδάντα. Η Βεδάντα στην πραγματικότητα απορρόφησε το βουδισμό στην Ινδία που από τον 7ο αιώνα είχε σταματήσει να είναι η κύρια θρησκεία στη χώρα.

Οι βεδαντικοί δάσκαλοι δέχτηκαν τη μορφή του Βούδα σαν μια ενσάρκωση του Βισνού όπως ο Ράμα και ο Κρίσνα αλλά απέρριψαν τμήματα της βουδιστικής φιλοσοφίας. Ιδιαίτερα την άρνηση ύπαρξης ενός δημιουργού. Η Βεδάντα και ο βουδισμός μοιράζονται ιδέες του κάρμα, της αναγέννησης και της απελευθέρωσης από τον κύκλο της αναγέννησης. Έχουν όμοιες πρακτικές του μάντρα και του διαλογισμού. Ακολουθούν τις ίδιες ηθικές αρχές της μη-βίας και της φυτοφαγίας και τα δυο θρησκευτικά συστήματα έχουν αναπτύξει μοναστικές επιταγές.

Σχετικές με τις απόψεις τους για την αλήθεια, η μορφή Μαχαγιάνα του Βουδισμού και η Αντβάιτα (μη-δυιστική) Βεδάντα έχουν μια παρόμοια έμφαση για το Απόλυτο και θεωρούν τον φαινομενικό κόσμο σαν μάγια ή ψευδαίσθηση. Όπως ο βουδισμός του Ζεν ή μη-δυιστική Βεδάντα δίνει έμφαση στον Εαυτό ή τον Εαυτό-Φύση σαν την υπέρτατη πραγματικότητα. Σέβεται αυτόν τον Εαυτό στο φυσικό κόσμο. Έτσι οι μεγάλοι Σουάμι αποσύρονται στα δάση για μια ζωή διαλογισμού. Οι Βεδαντικοί δάσκαλοι επαινούν την μεγάλη ομορφιά της φύσης. Αποκάλυψαν μέσα από βουνά όπως τα Ιμαλάια τις αντανακλάσεις της αληθινής ύπαρξης πέρα από τις αυταπάτες του κόσμου.

ΒΕΔΑΝΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

Dhyana, ο σανσκριτικός όρος για το διαλογισμό που χρησιμοποιείται εξίσου από τους ινδουιστές και βουδιστές, πρώτα εμφανίζεται στην βεδική λογοτεχνία. Οι Upanishad λένε "Στη Γιόγκα του Διαλογισμού (Dhyana Yoga) οι σοφοί έβλεπαν τη Θεϊκή δύναμη του Εγώ κρυμμένη στις ίδιες της τις ιδιότητες" (Shvetasvatara Upanishad 1.2).

Άλλες Upanishad λένε "Διαλογιστείτε στο Ομ όπως στο Εγώ" (Katha Upanishad ΙΙ.5), δείχνοντας την τεχνική του μάντρα-διαλογισμού.

Ίσως η πιο εύγλωττη εξήγηση του διαλογισμού υπάρχει στην Chandogya μία από τις πιο παλιές Upanishad. "Ο διαλογισμός σίγουρα είναι πιο σπουδαίος από το νου. Η γη όπως είναι, διαλογίζεται. Η ατμόσφαιρα όπως είναι διαλογίζεται. Ο ουρανός όπως είναι διαλογίζεται. Τα νερά όπως είναι διαλογίζονται. Τα βουνά όπως είναι διαλογίζονται και οι άνθρωποι και οι Θεοί όπως είναι διαλογίζονται. Αυτός που λατρεύει το Θεό (Βράχμα) σαν διαλογισμό, όσο μακρύτερα επεκτείνεται ο διαλογισμός τόσο περισσότερο κερδίζει τη δύναμη να ενεργεί όπως θέλει (Chandogya Upanishad νιι.7).

Σύμφωνα με τη Βεδάντα, η απελευθέρωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο με πνευματική γνώση, που απαιτεί διαλογισμό. Άλλοι παράγοντες όπως καλές πράξεις ή τελετουργίες απλώς βοηθούν στη διαδικασία. Αλλά μια τέτοια λυτρωτική γνώση δεν είναι η κάθε συνηθισμένη γνώση, ή γνώση μέσω της αντίληψης. Είναι η άμεση ενόραση μέσα στη ίδια σου τη φύση, της αγνής Συνειδητότητας.