Τα ''Μπάρντο'' του θανάτου και η Θιβετανική βίβλος των νεκρών 1ο μέρος
ΤΑ ΜΠΑΡΝΤΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΘΙΒΕΤΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Τις πιο φιλοσοφικές, αναλυτικές και εμπεριστατωμένες διδασκαλίες για το θάνατο και τα στάδια του, τις συναντάμε στο θιβετανικό Βουδισμό και ιδιαίτερα στη σχολή του Τζόγκσεν - την αρχαιότερη σχολή διαλογισμού του Θιβέτ. Οι διδασκαλίες αυτές προέρχονται από το αρχαίο βασίλειο της Οργκυέν (Βορειοδυτικά της Ινδίας και γύρω από το βουνό Κάϊλάς) - το κέντρο της αρχαίας παράδοσης των Μπόνπο. Ο Κάραμπ Ντόρτζε, ο πρώτος δάσκαλος του Τζόγκσεν, μετέδωσε αυτές τις διδασκαλίες στον περίφημο γιόγκι Πάντμα Σα- μπάβα, ο οποίος με τη σειρά του τις μετέφερε κατά τον όγδοο αιώνα στο Θιβέτ. Αυτές οι παραδόσεις αποτελούν τη βασική πηγή της θιβετανικής Βίβλου των Νεκρών.
Τα Μπάρντο
Ο θάνατος δεν αποτελεί για τους θιβετανούς μια μόνιμη και τελεσίδικη κατάσταση, αλλά ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι την επόμενη επαναγέννηση. Το μεταβατικό αυτό στάδιο, κατά το οποίο το σώμα μεν είναι νεκρό και αποσυντίθεται, αλλά η συνείδηση του νεκρού συνεχίζει να βιώνει διάφορες εμπειρίες, το ονομάζουν γενικά Μπάρντο (ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ θανάτου και επόμενης γέννησης). Η θιβετανική Βίβλος προσφέρει στον νεκρό την απελευθέρωση μέσα απ' το άκουσμα των αντίστοιχων διδασκαλιών. Αυτό μπορεί να γίνει γιατί η συνείδηση του νεκρού στο Μπάρντο είναι - λόγω της απουσίας του υλικού του σώματος - πολύ πιο διαυγής απ' ό,τι στην περίοδο της ζωής του. Επομένως μπορεί να κατανοήσει εύκολα τις διδασκαλίες που ακούει και ν' απελευθερωθεί.
Ο θάνατος βέβαια - ως φαινόμενο, το Μπάρντο και η επαναγέννηση, δε συμβαίνουν μόνο στο τέλος της ζωής μας, αλλά σε κάθε στιγμή της ύπαρξής μας: μεταξύ δυο αναπνοών μας, δυο σκέψεων μας, ή μεταξύ δυο στιγμών συνειδητότητάς μας. Σύμφωνα λοιπόν με το Βουδισμό, δεν υπάρχει μόνο ένα Μπάρντο ή ενδιάμεση κατάσταση, αλλά άπειρες ενδιάμεσες καταστάσεις, γεννήσεις, θάνατοι, επαναγεννήσεις μέσα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο ρεύμα της συνειδητότητάς μας. Έτσι η απελευθέρωση μπορεί τελικά να επιτευχθεί σε οποιαδήποτε στιγμή, ακόμα και - συμφωνά με τη διάσημη βουδιστική φράση - "ανάμεσα σε δύο αναπνοές".
Οι θιβετανοί δέχονται πάντως έξι κύρια Μπάρντο: το Μπάρντο της συνηθισμένης κατάστασης της Εγρήγορσης, το Μπάρντο της Ονειρικής Κατάστασης, το Μπάρντο του Διαλογισμού, το Μπάρντο της Ώρας του θανάτου, το Μπάρντο της Πραγματικότητας.
Τέλος το Μπάρντο της Επαναγέννησης του ατόμου μέσα από αυτό που οι θιβετανοί αποκαλούν Τροχό της Σαμσάρα, ή αέναο φαύλο κύκλο της εξαρτημένης ύπαρξης. Αυτό το τελευταίο σηματοδοτεί και την πίστη του Βουδισμού στην επαναγέννηση, πίστη που διαφαίνεται παντού μέσα στο κείμενο της θιβετανικής βίβλου. Οι διδασκαλίες που αφορούν το θάνατο και τα όσα συμβαίνουν περί αυτόν αναφέρονται στα τρία τελευταία Μπάρντο.
ΤΟ ΜΠΑΡΝΤΟ ΤΗΣ ΩΡΑΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Πρακτικές συμβουλές για το τι πρέπει να κάνουμε κατά τη στιγμή του θανάτου μας: Τη στιγμή του θανάτου μετρούν δυο βασικά πράγματα:
α) το τι έχουμε κάνει στη ζωή μας και β) ποια είναι παρούσα νοητική μας κατάσταση. Ακόμα και όταν έχουμε κάνει πολλές αρνητικές πράξεις, αν είμαστε πραγματικά έτοιμοι να αλλάξουμε, αυτό μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά το μέλλον μας και να μετασχηματίσει το κάρμα μας. Όλες οι συνήθειες και οι τάσεις που είναι αποθηκευμένες στο συνηθισμένο μας νου, ζητούν την κατάλληλη ευκαιρία για να ενεργοποιηθούν.
Τη στιγμή λοιπόν του θανάτου μας, οι μακρόχρονες συνήθειές μας έχουν συνήθως το προβάδισμα και κατευθύνουν την επαναγέννησή μας. Έχουμε έτσι μια ισχυρή προσκόλληση στον εαυτό μας, γιατί φοβόμαστε ότι αρχίζουμε να τον χάνουμε. Αυτή η προσκόλληση είναι που θα μας οδηγήσει στην επόμενη επαναγέννηση, δημιουργώντας σαν πρώτο στάδιο, το σώμα της ενδιάμεσης κατάστασης του μπάρντο.
Η κατάσταση λοιπόν του νου μας την ώρα του θανάτου είναι πολύ σημαντική. Αν πεθάνουμε σε θετική ατμόσφαιρα, τότε θα βελτιώσουμε την επόμενη γέννηση μας, παρά το όποιο αρνητικό μας κάρμα. Από την άλλη μεριά, αν είμαστε αναστατωμένοι και θλιμμένοι, αυτό μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες, παρ' ό,τι μπορεί να ήμασταν καλοί στη ζωή μας. Αυτό σημαίνει ότι η τελευταία σκέψη και συναίσθημα που έχουμε προτού πεθάνουμε, επηρεάζουν σημαντικά το άμεσο μέλλον μας. Η τελευταία σκέψη ή συναίσθημά μας μπορεί να μεγεθυνθεί κατά τη διαδικασία του θανάτου τόσο πολύ, που να πλημμυρίσει ολόκληρη την αντίληψη μας. Αυτός είναι ο λόγος που οι Βουδιστές δάσκαλοι, μας προτρέπουν να πεθάνουμε σε μια θετική και ειρηνική ατμόσφαιρα.
Ο ιδανικός τρόπος για να πεθάνουμε, είναι να εγκαταλείψουμε κάθε έγνοια κι επιθυμία, ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη προσκόλληση του μυαλού μας εκείνη τη στιγμή. Προτού πεθάνουμε, πρέπει να προσπαθήσουμε ν' απελευθερωθούμε από τη σκέψη των αγαθών μας, της περιουσίας μας, των συγγενών και των φίλων μας. Δεν μπορούμε να πάρουμε τίποτα μαζί μας και πρέπει επομένως να εγκαταλείψουμε όλα τα αγαθά μας, προσφέροντάς τα με αγάπη στους άλλους.
Πρέπει να είμαστε όμως ακριβείς για το ποιος θα πάρει το ένα ή το άλλο πράγμα. Αν δεν το έχουμε καθορίσει με σαφήνεια, όταν πεθάνουμε - και αν είμαστε στο μπάρντο της επαναγέννησης - θα "δούμε" τους συγγενείς μας να καυγαδίζουν για τα αγαθά μας ή να καταχρώνται την περιουσία μας, και αυτό θα μας ταράξει πολύ.
Είναι σημαντικό, η ατμόσφαιρα γύρω μας να είναι απόλυτα ειρηνική. Φίλοι και συγγενείς που κλαίνε δεν βοηθούν...
Πρέπει επί πλέον τη στιγμή του θανάτου μας να εγκαταλείψουμε κάθε σκέψη προσκόλλησης ή απέχθειας. Μπορούμε γι' αυτό το σκοπό, να βοηθηθούμε από τρεις βασικές ασκήσεις:
1) Να ηρεμήσουμε όσο μπορούμε μέσα στη φύση του νου μας, εφόσον βέβαια γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό και το έχουμε βιώσει με την άσκηση στη διάρκεια της ζωής μας.
2) Εφ' όσον την γνωρίζουμε, να εφαρμόσουμε την άσκηση της μεταφοράς της Συνείδησης "Πό- ουα".
3) Να αφιερωθούμε σε μια ένθερμη προσευχή με αληθινή πνευματική έφεση.
Οι μεγάλοι ασκητές έχουν πραγματώσει τη φύση του νου τους κι επομένως το μόνο που έχουν να κάνουν όταν πεθαίνουν, είναι ν' αναπαυθούν μέσα σ' αυτήν την κατάσταση, σαν ένα νεογέννητο παιδί, ελεύθεροι από κάθε μέλημα κι ενδιαφέρον για το θάνατο.
Όσοι όμως δεν έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο τελειότητας, μπορούν να κάνουν την άσκηση της Πόουα - της μεταφοράς της συνείδησης. Μπορούν δηλαδή να οραματισθούν τη συνείδηση τους σαν μια μικρή φωτεινή σφαίρα και να την εκτοξεύσουν μέσα από το κεντρικό ενεργειακό κανάλι προς την κορυφή της κεφαλής τους οδεύοντας έτσι προς τα βουδικά πεδία!
Η Εγκατάλειψη του Σώματος: Το σώμα μας είναι συνήθως το κέντρο όλης της ύπαρξής μας. Το ταυτίζουμε συνήθως με τον εαυτό μας. 'Όταν πεθαίνουμε, διαλύεται ολόκληρος ο ψευδαισθητικός κόσμος που είχαμε συνηθίσει να προβάλουμε στη ζωή και η συνείδησή μας μεταφέρεται σ' ένα λεπτότερο πεδίο, χωρίς σώμα. Αφού δεν έχουμε λοιπόν σώμα, κανονικά δεν θα 'πρεπε να φοβόμαστε, ό,τι και αν αντιμετωπίσουμε στα διάφορα Μπάρντο. Το πρόβλημα όμως είναι, ότι οι περισσότεροι συνεχίζουμε να προσκολλιόμαστε και μετά το θάνατο μας στην εσφαλμένη ιδέα που έχουμε για τη σωματική μας στερεότητα, προκαλώντας μας έτσι περισσότερο πόνο. Αν μπορέσουμε ν' αναγνωρίσουμε το σώμα μας ως μια ψευδαίσθηση, τότε θα ελευθερωθούμε από την προσκόλληση μας σ' αυτό και θα μπορέσουμε να το εγκαταλείψουμε πρόθυμα και χαρούμενα, επιτυγχάνοντας την έσχατη ελευθερία.
Δίνοντας και Παίρνοντας Συγχώρεση: Αν κατά τη στιγμή του θανάτου μας αρχίζουμε να νοιώθουμε άσχημα για τα παραπτώματά μας, φοβούμενοι την τιμωρία μας, τότε μερικές σκέψεις μπορούν να μας βοηθήσουν. Ο ίδιος ο Χριστός ανέφερε ότι πρέπει να συγχωρούμε αυτούς που μας έκαναν κακό - και όχι μόνο μία ή "επτά φορές, αλλά εδομηντάκις επτά". Αν ζητιέται κάτι τέτοιο από μας τους αδύναμους, τότε ο παντοδύναμος και φιλεύσπλαχνος θεός μπορεί σίγουρα να μας συγχωρέσει, όπως ο πατέρας συγχώρεσε τον άσωτο γιο στην όμορφη παραβολή του Ευαγγελίου. Ας ζητήσουμε λοιπόν μέσα απ' την καρδιά μας κάθαρση και συγχώρεση από το θεό και αυτός θα μας συγχωρέσει, όσο μεγάλα και αν ήταν τα αμαρτήματά μας, αρκεί να τα αναγνωρίσουμε και μετανιωμένοι και συντετριμμένοι να ζητήσουμε μέσα απ' την καρδιά μας να μας ελεήσει.
Δεν πρέπει να πεθάνουμε με τύψεις ή με οποιοδήποτε φόβο, αλλά ειρηνικά. Πρέπει επίσης κι εμείς να συγχωρέσουμε όλους όσους μας έβλαψαν, πλημμυρίζοντας με ειρήνη την καρδιά και τη σκέψη μας. Καλούμε τους εχθρούς μας να 'ρθουν να μας δουν προτού πεθάνουμε και αλληλοσυγχωρούμεθα μ' αυτούς. Αν δεν μπορούμε να τους δούμε, τότε αφήνουμε ένα γραπτό ή άλλο είδους μήνυμα, όπου τους δίνουμε τη συγχώρεσή μας και ζητάμε να μας συγχωρέσουν και αυτοί. Δεν πρέπει να αφήσουμε τίποτα εκκρεμές προτού εγκαταλείψουμε αυτή τη ζωή.
Πώς Σχηματίζεται το Σώμα μας: Ένα αρχαίο θιβετανικό κείμενο ιατρικής λέει: Η αίσθηση της συνείδησης αναδύεται από το νου μας. Η σάρκα, τα κόκκαλα, το όργανο της οσμής και οι οσμές σχηματίζονται από το στοιχείο της γης. Το αίμα, το όργανο της γεύσης, οι γεύσεις και τα υγρά του σώματος προέρχονται από το στοιχείο του νερού. Η ζέστη, το χρώμα, το όργανο της όρασης και η μορφή σχηματίζονται από το στοιχείο της φωτιάς. Η αναπνοή, το όργανο της αφής και οι σωματικές αισθήσεις σχηματίζονται από το στοιχείο του αέρα. Οι κοιλότητες του σώματος, το όργανο της ακοής και οι ήχοι σχηματίζονται από το στοιχείο του διαστήματος.
Το φυσικό σώμα αναπτύσσεται και προβάλει επομένως από το νου, ο οποίος ενσωματώνει τις πέντε αυτές στοιχειακές ιδιότητες..
Η ταντρική θιβετανική Βουδιστική παράδοση δίνει μια εξήγηση του σώματος πολύ διαφορετική από αυτήν που έχουν συνηθίσει οι περισσότεροι από μας: Αυτή είναι ένα ψυχοφυσικό σύστημα που αποτελείται από ένα δυναμικό δίκτυο λεπτών "καναλιών", "ανέμων" ή εσωτερικού αέρα που ρέει μέσα στα κανάλια, και "ουσιών". Αυτά ονομάζονται αντίστοιχα στα Σανσκριτικά νόνα, πράνα και μπιντού και στα Θιβετανικά τσα, λουνγκ και τίγκλε. Κάπως παρόμοιο είναι το σύστημα των μεσημβρινών και της ενέργειας του τσι που χρησιμοποιεί η Κινέζικη ιατρική και ο βελονισμός.
Το ανθρώπινο σώμα συγκρίνεται από τους βουδιστές δασκάλους με μια πόλη, τα κανάλια με τους δρόμους αυτής της πόλης, οι άνεμοι με ένα άλογο και ο νους με τον αναβάτη. Υπάρχουν 72.000 λεπτά κανάλια στο σώμα μας αλλά τρία από αυτά είναι τα πιο βασικά: το κεντρικό κανάλι, που διατρέχει παράλληλα την σπονδυλική στήλη, το αριστερό και το δεξιό κανάλι που βρίσκονται αριστερά και δεξιά από το κεντρικό. Το δεξιό και το αριστερό κανάλι τυλίγονται σπειροειδώς γύρω από το κεντρικό σε κάποια σημεία για να σχηματίσουν μια σειρά από "κόμβους". Κατά μήκος του κεντρικού καναλιού βρίσκεται ένας αριθμός τσάκρας ή ενεργειακών κέντρων, από τα οποία διακλαδίζονται τα κανάλια σαν τις μπανέλες μιας ομπρέλας.
Μέσα από αυτά τα κανάλια ρέουν οι "άνεμοι", ή ο εσωτερικός αέρας. Αυτοί είναι πέντε κύριοι και πέντε δευτερεύοντες. Κάθε κύριος άνεμος υποστηρίζει ένα στοιχείο και είναι υπεύθυνος για μια λειτουργία του φυσικού σώματος. Οι δευτερεύοντες ή διακλαδιζόμενοι άνεμοι, υποβοηθούν στη λειτουργία των αισθήσεων. Οι άνεμοι που ρέουν μέσα από όλα τα κανάλια, εκτός από το κεντρικό, θεωρούνται "ακάθαρτοι" επειδή ενεργοποιούν μορφές αρνητικής δυαδικής σκέψης. Οι άνεμοι αντίθετα στο κεντρικό κανάλι, λέγονται "άνεμοι της σοφίας".
Οι "ουσίες" περιέχονται επίσης μέσα στα κανάλια. Υπάρχουν κόκκινες και άσπρες ουσίες. Η κύρια έδρα της λευκής ουσίας είναι η κορυφή το κεφαλιού, ενώ της κόκκινης το κέντρο λίγο πιο κάτω από τον αφαλό.
Στην προχωρημένη ταντρική άσκηση ο γιόγκι οραματίζεται αυτό το σύστημα με μεγάλη ακρίβεια. "Αναγκάζοντας" τους ανέμους να μπουν και να διαλυθούν μέσα στο κεντρικό κανάλι με τη δύναμη του διαλογισμού, ο ασκητής μπορεί να έχει μια άμεση πραγμάτωση της φωτεινότητας του "Καθαρού Φωτός", της φύσης του πνεύματος πριν το θάνατο. Αυτό είναι δυνατόν γιατί η συνείδηση "καβαλάει πάνω στον άνεμο".
Έτσι κατευθύνοντας το μυαλό του σε οποιοδήποτε ιδιαίτερο σημείο στου σώματος του, μπορεί να φέρει τους ανέμους εκεί. Με αυτό τον τρόπο ο γιόγκι μιμείται αυτό που συμβαίνει στο θάνατο, όταν "λύνονται οι κόμβοι" στα κανάλια, οι άνεμοι εισρέουν μέσα στο κεντρικό κανάλι κι επιτυγχάνεται στιγμιαία η εμπειρία της φώτισης.
Εφόσον κατέχουμε ένα φυσικό σώμα, έχουμε επίσης και τα πέντε "σκάνδας", τη βάση δηλαδή της νοητικής και της φυσική μας ύπαρξης. Αυτά αποτελούν τα συστατικά της εμπειρίας μας, το στήριγμα για την προσκόλληση του εγώ μας και τη βάση για τον πόνο της σαμσάρα (εξαρτημένης ύπαρξης). Τα πέντε αυτά σκάνδας είναι η μορφή, το συναίσθημα, η αντίληψη, η διάνοια και η συνείδηση. Τα σκάνδας συνδέονται επίσης με διάφορα εμπόδια, πνευματικά, υλικά και συναισθηματικά. Εξετάζονται σε μεγάλο βάθος στη Θιβετανική ψυχολογία.
Όλα αυτά τα συστατικά που "μας" απαρτίζουν θα διαλυθούν καθώς πεθαίνουμε. Ο θάνατος είναι μια σύνθετη διαδικασία, κατά την οποία διάφορες ομάδες από συσχετιζόμενες όψεις του σώματος και του νου μας αποσυντίθενται συγχρόνως. Καθώς εξαφανίζονται οι άνεμοι, σταματούν οι σωματικές λειτουργίες και οι αισθήσεις. Τα ενεργειακά κέντρα καταρρέουν και τα στοιχεία χωρίς τους υποστηρικτικούς ανέμους τους, διαλύονται κατά σειρά από το χονδροειδέστερο προς τα λεπτότερο. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε στάδιο της διάλυσης έχει τη φυσιολογική και ψυχολογική του επίδραση πάνω στο άτομο που πεθαίνει και συνοδεύεται από εξωτερικά, φυσικά σημάδια, καθώς επίσης από εσωτερικές εμπειρίες.
Η Στάση του Κοιμισμένου Λιονταριού: Παραδοσιακά η στάση που γενικά συνιστάται για τα άτομα που πεθαίνουν είναι να ξαπλώνουν πάνω στο δεξί τους πλευρό παίρνοντας την στάση του "κοιμισμένου λιονταριού", που είναι η στάση με την οποία πέθανε ο Βούδας. Το αριστερό χέρι ακουμπά πάνω στον αριστερό μηρό. Το δεξί χέρι τοποθετείται κάτω από το σαγόνι, κλείνοντας το δεξιό ρουθούνι. Τα πόδια είναι ελαφρά λυγισμένα. Η στάση αυτή θεωρείται ευνοϊκή γιατί στη δεξιά μεριά του σώματος μας υπάρχουν ορισμένα λεπτά κανάλια που ενθαρρύνουν "τον καρμικό άνεμο" ή ψευδαίσθηση.
Ξαπλώνοντας λοιπόν πάνω τους στη στάση του κοιμισμένου λιονταριού και κλείνοντας το δεξιό ρουθούνι μας, μπλοκάρουμε αυτά τα κανάλια και διευκολύνουμε την αναγνώριση της Βασικής Φωτεινότητας όταν αυτή προβάλει κατά την ώρα του θανάτου. Η στάση αυτή βοηθά επίσης τη συνείδηση μας να φύγει από το σώμα μας μέσα από το άνοιγμα της κορυφής του κεφαλιού, καθώς όλα τα άλλα ανοίγματα από τα οποία θα μπορούσε να βγει έχουν μπλοκαριστεί.
Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ: Στην λεγόμενη εσωτερική διάλυση - όπου διαλύονται οι χονδροειδείς και λεπτές σκέψεις και τα συναισθήματα - θα συναντήσουμε τέσσερα διαρκώς λεπτότερα επίπεδα συνείδησης. Εδώ η διαδικασία του θανάτου αντανακλά αντίστροφα τη διαδικασία της σύλληψης. Όταν το σπερματοζωάριο του πατέρα μας ενώνεται με το ωάριο της μητέρας μας, η συνείδηση μας - προωθημένη από το κάρμα μας - τραβιέται μέσα τους.
Στη διάρκεια της ανάπτυξης του εμβρύου, η ουσία του πατέρα μας, ένας πυρήνας που περιγράφεται σαν "λευκός και μακάριος", πάει και εδράζει στο ενεργειακό κέντρο (τσάκρα) της κορυφής του κεφαλιού μας στο πάνω μέρος του κεντρικού καναλιού. Η ουσία της μητέρας μας, ένας "κόκκινος και θερμός" πυρήνας, αναπαύεται στο τσάκρα που βρίσκεται τέσσερα δάκτυλα κάτω από τον αφαλό. Από αυτές τις δυο ουσίες είναι που δημιουργούνται όλες οι "λευκές και κόκκινες" ουσίες της υπόστασης μας, αλλά και εξελίσσονται οι επόμενες φάσεις της διάλυσης.
Με την απομάκρυνση του ανέμου που την κρατεί εκεί, η λευκή ουσία που κληρονομήσαμε από τον πατέρα μας κατεβαίνει το κεντρικό κανάλι προς το μέρος της καρδιάς μας. Ένα εξωτερικό σημάδι αυτής της διαδικασίας είναι μια εμπειρία "λευκότητας" σαν ένα καθαρό ουρανό στο φως του φεγγαριού. Σαν εσωτερικό σημάδι η συνείδησή μας γίνεται εξαιρετικά διαυγής και σταματούν όλες οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από το θυμό. Αυτό το στάδιο είναι γνωστό σαν "Εμφάνιση".
Μετά, με την απομάκρυνση του ανέμου που την κρατάει στη θέση της, η κόκκινη ουσία της μητέρας μας αρχίζει να ανεβαίνει το κεντρικό κανάλι. Το εξωτερικό σημάδι είναι μια εμπειρία "κοκκινότητας" σαν τον ήλιο που λάμπει σε έναν καθαρό ουρανό. Σαν εσωτερικό σημάδι εμφανίζεται η εμπειρία μιας μεγάλης μακαριότητας, καθώς σταματούν όλες οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από την επιθυμία. Αυτό το στάδιο είναι γνωστό σαν "Αύξηση".
Όταν η λευκή και η κόκκινη ουσία συναντηθούν στην καρδιά μας, η συνείδησή μας εγκλείεται ανάμεσά τους. Η εμπειρία μας είναι σαν "τη συνάντηση του ουρανού με τη γη". Σαν εξωτερικό σημάδι βιώνουμε μια "μαυρίλα" σαν ένα άδειο ουρανό καλυμμένο από απόλυτο σκοτάδι. Το εσωτερικό σημάδι είναι η εμπειρία μιας κατάστασης χωρίς σκέψεις. Οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από την άγνοια και την πλάνη εξαφανίζονται. Το στάδιο αυτό είναι γνωστό σαν η "Πλήρης Επίτευξη".
Μετά, καθώς γινόμαστε πάλι κάπως συνειδητοί, ανατέλλει η Βασική Φωτεινότητα, σαν ένας πεντακάθαρος ουρανός, χωρίς σύννεφα ή ομίχλη. Αυτή ονομάζεται μερικές φορές "ο νους του Καθαρού Φωτός του θανάτου". Ο Δαλάι Λάμα λέει ότι αυτή η συνείδηση είναι ο εσώτατος λεπτός νους μας. Τον ονομάζουμε Βουδική φύση και είναι η πραγματική πηγή κάθε συνείδησης.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΩΝ "ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΝ": Όταν λοιπόν πεθαίνουμε, είναι σα να επιστρέφουμε στην πρωταρχική μας κατάσταση, καθώς ο νους και το σώμα μας διαλύονται. Τα τρία βασικά πνευματικά δηλητήρια - ο θυμός, η επιθυμία και η άγνοια - εξαφανίζονται, που σημαίνει ότι όλα τα αρνητικά συναισθήματα μας, η αιτία της σαμσάρα, σταματούν και υπάρχει τότε ένα κενό. Αυτή η διαδικασία μας φέρνει στην αρχέγονη βάση της φύσης του πνεύματος μας, με όλη την αγνότητα και τη φυσική απλότητά του. Απομακρύνεται κάθε εμπόδιο και αποκαλύπτεται η πραγματική μας φύση, που βέβαια ήταν πάντα εκεί απλά σκοτισμένη. Μια παρόμοια κατάσταση μπορεί να συμβεί όταν κάνουμε διαλογισμό και βιώνουμε εμπειρίες μακαριότητας, διαύγειας και απουσίας των σκέψεων, που δείχνουν με τη σειρά τους, ότι η επιθυμία, ο θυμός και η άγνοια έχουν προσωρινά εξαφανισθεί.
Στη γιογική άσκηση των καναλιών, των ανέμων και των ουσιών, ο ταντρικός ασκητής ετοιμάζεται στη ζωή για τη διαδικασία του θανάτου, προκαλώντας τις μεταβολές της συνείδησης της διαδικασίας της διάλυσης, που κορυφώνονται με την εμπειρία της φωτεινότητας του "Καθαρού Φωτός". Ο ασκητής επιζητά επίσης να διατηρήσει τη συνείδηση αυτών των μεταβολών και όταν αποκοιμιέται, γιατί πρέπει να ξέρουμε ότι αυτή η ακολουθία των προοδευτικά εμβαθυνόμενων καταστάσεων συνείδησης δε συμβαίνει μόνο όταν πεθαίνουμε. Συμβαίνει επίσης - συνήθως απαρατήρητα - και όταν αποκοιμόμαστε, ή κάθε φορά που περνάμε από τα χονδροειδέστερα προς τα λεπτότερα επίπεδα συνείδησης.
Η λεπτομερής αφήγηση της κατάστασης διάλυσης μπορεί να φαίνεται πολύπλοκη. Αν εξοικειωθούμε όμως πραγματικά με αυτή τη διαδικασία, μπορεί να μας ωφελήσει πάρα πολύ.
Αυτή είναι μια γενική παρουσίαση του τί συμβαίνει. Αλλά μπορεί να συμβούν αλλαγές λόγω κάποιας ιδιαίτερης ασθένειας, του ιδιαίτερου ατόμου που πεθαίνει και της κατάστασης των καναλιών, των ανέμων και των ουσιών. Οι δάσκαλοι λένε ότι όλα τα ζωντανά όντα, ακόμα και τα μικρότερα έντομα περνούν από αυτή τη διαδικασία. Αυτή συμβαίνει, αλλά πολύ πιο γρήγορα τότε, ακόμα και στην περίπτωση ενός ξαφνικού θανάτου από ατύχημα.
Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε τη διαδικασία του θανάτου με την εξωτερική και την εσωτερική του διάλυση, είναι σα μια βαθμιαία ανάπτυξη και ανάδυση όλο και λεπτότερων επιπέδων συνείδησης μέχρι την αποκάλυψη του πιο λεπτότερου επιπέδου της, της Βασικής Φωτεινότητας, ή αλλιώς του Καθαρού Φωτός.
Η Δύναμη της Προσευχής τη Στιγμή του θανάτου: Τη στιγμή του θανάτου μας πρέπει να επικαλεστούμε όλα τα φωτισμένα όντα και τον δάσκαλό μας. Μετανιώνουμε για τις αρνητικές μας πράξεις και προσευχόμαστε ώστε αυτές να εξαγνιστούν για να μπορέσουμε να πεθάνουμε συνειδητά και ειρηνικά, να έχουμε μια καλή επαναγέννηση και να επιτύχουμε τελικά την απελευθέρωση. Συγκεντρωνόμαστε στην επιθυμία μας να ξαναγεννηθούμε σαν ένα αγνό πεδίο ή σαν ένα ανθρώπινο ον, αλλά για να προστατεύσουμε και να βοηθήσουμε τους άλλους. Το να πεθάνουμε με τέτοια αγάπη και έλεος στην καρδιά μας μέχρι την τελευταία μας πνοή - λέει η Θιβετανική παράδοση - είναι μια άλλη μορφή Πόουα, που μας εξασφαλίζει τουλάχιστον μια ακόμα πολύτιμη ανθρώπινη ζωή.
Όταν έρθει η στιγμή που δεν μπορούμε πια να ασκηθούμε, τότε πρέπει να χαλαρώσουμε όσο πιο βαθειά γίνεται και ν' αναπαυθούμε μέσα στη φύση του πνεύματος μας. Δεν έχει σημασία αν λειτουργεί ακόμα το σώμα ή το μυαλό μας. Η φύση του πνεύματος μας είναι πάντα εκεί, ακτινοβόλα, μακάρια, απεριόριστη και αμετάβλητη. Ας το γνωρίζουμε αυτό πέρα από κάθε αμφιβολία και ας αφήσουμε αυτή τη γνώση να μας δώσει τη δύναμη ώστε να πούμε στον πόνο μας, όσο μεγάλος και να είναι αυτός: «Πήγαινε τώρα, άσε με μόνο!».
Αν υπάρχει οτιδήποτε που μας ταράσσει ή μας κάνει να νιώθουμε άβολα, δεν χάνουμε το χρόνο μας προσπαθώντας να το αλλάξουμε, αλλά επιστρέφουμε στην παρουσία της φύσης του πνεύματός μας.
Το μπάρντο της ώρας του θανάτου αρχίζει από τη στιγμή που προσβαλλόμαστε από μια θανατηφόρα ασθένεια ή βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που θα οδηγήσει στο θάνατο και τελειώνει με το σταμάτημα της λεγόμενης εσωτερικής αναπνοής. Συνήθως αποκαλείται "οδυνηρό", γιατί αν δεν είμαστε προετοιμασμένοι γι' αυτό που πρόκειται να μας συμβεί στο θάνατο, μπορεί αυτός να αποτελέσει εμπειρία τρομακτικού πόνου.
Ακόμα και για έναν ασκητή, η διαδικασία του θανάτου μπορεί να είναι οδυνηρή, αφού η απώλεια του σώματος μπορεί να είναι μια πολύ δύσκολη εμπειρία. Όταν όμως έχουμε ακούσει και στοχαστεί για τη σημασία του θανάτου, ξέρουμε ότι υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία για μας όταν προβάλει η Βασική Φωτεινότητα, ακριβώς τη στιγμή του θανάτου. Είναι αβέβαιο όμως αν θα την αναγνωρίσουμε και γι' αυτό είναι σημαντικό να σταθεροποιήσουμε την αναγνώριση της φύσης του πνεύματός μας στην άσκησή μας, όσο είμαστε ακόμα ζωντανοί.
Όποιοι πάντως και αν είμαστε, μπορούμε να βοηθηθούμε πάρα πολύ αν εξοικειωθούμε με τη διαδικασία του θανάτου. Αν καταλάβουμε τα στάδια του θανάτου, θα ξέρουμε ότι όλες οι παράξενες και ασυνήθιστες εμπειρίες που περνάμε, είναι μέρος μιας φυσικής διαδικασίας. Για τον ασκητή, κάθε στάδιο του θανάτου, είναι ένα σημάδι που του θυμίζει τι του συμβαίνει και την άσκηση που πρέπει να κάνει σ' αυτό το σημείο.
Η Βασική Φωτεινότητα
Στο θάνατο διαλύονται και αποσυντίθενται όλα τα συστατικά του σώματος και του νου μας. Καθώς το σώμα μας πεθαίνει, οι αισθήσεις μας και τα πέντε στοιχεία διαλύονται (εξωτερική διάλυση). Ακολουθεί ο θάνατος της συνηθισμένης όψης του νου μας, και η διάλυση των αρνητικών συγκινήσεων του θυμού, της επιθυμίας και της άγνοιας (εσωτερική διάλυση). Τελικά τίποτα δεν απομένει που να συσκοτίζει το φωτισμένο νου και να κρύβει την πραγματική μας φύση.
Αυτό που αποκαλύπτεται τότε, είναι η αρχέγονη βάση της απόλυτης φύσης μας, που είναι σαν ένα πεντακάθαρο ασυννέφιαστο ουρανό. Αυτό ονομάζεται Ανατολή της Βασικής Φωτεινότητας ή του Καθαρού Φωτός, όπου η ίδια η συνείδηση διαλύεται μέσα στο χώρο της Αλήθειας που περιβάλει τα πάντα.
Η Φωτεινότητα που εμφανίζεται στο θάνατο είναι η φυσική ακτινοβολία της σοφίας της ίδιας της Φύσης του πνεύματος μας. Η ανάδυσή της τη στιγμή του θανάτου, μάς προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία για απελευθέρωση, αλλά μόνον όταν έ-χουμε εδραιώσει, σταθεροποιήσει και ολοκληρώσει το διαλογισμό μας μέσα στη ζωή μας. Παρόλο που η Βασική Φωτεινότητα παρουσιάζεται σε όλους μας, οι περισσότεροι είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι για τη βαθειά απεραντοσύνη και τη γυμνή απλότητά της. Απλά δεν μπορούμε να την αναγνωρίσουμε, γιατί δεν έχουμε εξοικειωθεί μ' αυτήν στη διάρκεια της ζωή μας.
Αυτό που κάνουμε τότε, είναι να αντιδρούμε με όλους τους παλιούς φόβους, συνήθειες, εξαρτήσεις και αντανακλαστικά. Παρ' όλο που η Βασική Φωτεινότητα εμφανίζεται μετά τη διάλυση των αρνητικών συναισθημάτων, οι συνήθειες μας παραμένουν κρυμμένες στο υπόβαθρο του συνηθισμένου μας νου. Παρόλο που η "προσωπική" μας σύγχυσή έχει εξαφανισθεί με το θάνατο, αντί ν' ανοιχθούμε και να παραδοθούμε σ' αυτή τη Φωτεινότητα, από το φόβο και την άγνοιά μας αποτραβιόμαστε απ' αυτήν και προσκολλιόμαστε ενστικτωδώς στις παλιές μας συνήθειες.
Μόνο με την άσκηση σταθεροποιούμε όλο και περισσότερο τη φύση του πνεύματος μας, μέχρι να γίνει καθημερινή μας πραγματικότητα. Όσο το κάνουμε αυτό, τόσο περισσότερο διαλύονται οι συνήθειές μας και τόσο μικρότερη διαφορά υπάρχει ανάμεσα στο διαλογισμό και την καθημερινή μας ζωή. Όταν ανατείλει η Βασική Φωτεινότητα, το κρίσιμο σημείο είναι το πόσο πολύ μπορούμε να μείνουμε μέσα στη φύση του πνεύματός μας. Δηλαδή το πόσο πολύ μπορούσαμε να ενώσουμε την απόλυτη φύση μας με την καθημερινή μας ζωή και το πόσο πολύ μπορούσαμε να εξαγνίσουμε την καθημερινή μας κατάσταση μέσα στην κατάσταση της αρχέγονης αυτής αγνότητας.
Η Διάρκεια της Βασικής Φωτεινότητας Για έναν ασκητή, η Βασική Φωτεινότητα διαρκεί όσο μπορεί αυτός να μείνει αδιάσπαστος σε αυτή την κατάσταση. Για τους περισσότερους όμως ανθρώπους, διαρκεί για μια μονάχα στιγμή και για μερικούς - όπως λένε οι δάσκαλοι - «όσο ένα γεύμα». Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων δεν αναγνωρίζει καν τη Βασική Φωτεινότητα και βυθίζεται σε μια κατάσταση ασυνειδησίας, η οποία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τρισήμιση ημέρες. Τότε είναι που η συνείδηση αφήνει τελικά το σώμα.
Στο Θιβέτ συνηθίζεται να μη θίγουν ή ενοχλούν το σώμα του νεκρού για τρεις μέρες μετά το θάνατο του. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ασκητές, οι οποίοι μπορεί να έχουν συγχωνευθεί με τη Βασική Φωτεινότητα και να αναπαύονται σ' αυτήν την κατάσταση του πνεύματος. Αλλά και το σώμα ενός συνηθισμένου ανθρώπου, πολλές φορές δεν μετακινείται πριν περάσουν τρεις μέρες, γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποιο είναι το πραγματικό επίπεδο ενός ανθρώπου και συγχρόνως είναι αβέβαιο πότε η συνείδηση έχει αποχωρήσει από το σώμα. Πιστεύεται γενικά ότι αν το σώμα θιχτεί μπορεί να διαταραχτεί η λεπτή αυτή κατάσταση αν το επίπεδο της πραγμάτωσης δεν είναι άριστο.
Ο Θάνατος ενός Δασκάλου: Ένας πραγματωμένος ασκητής πεθαίνει με την αναγνώριση της φύσης του πνεύματος του και αφυπνίζεται μέσα στην Βασική Φωτεινότητα όταν αυτή εκδηλωθεί. Αυτός μπορεί να μείνει σ' αυτή την κατάσταση για μερικές μέρες. Μερικοί ασκητές και δάσκαλοι πεθαίνουν καθιστοί σε στάση διαλογισμού και άλλοι στη στάση του κοιμισμένου λιονταριού. Εκτός από την τέλεια ακινησία του σώματος τους υπάρχουν κι άλλα σημάδια που δείχνουν ότι βρίσκονται στην κατάσταση της Βασικής Φωτεινότητας. Το πρόσωπο τους έχει ένα ορισμένο χρώμα και λάμψη, η μύτη τους δεν βαθουλώνει, το δέρμα τους παραμένει μαλακό και ελαστικό, το σώμα τους δε γίνεται άκαμπτο, υπάρχει μια ζεστασιά στην περιοχή της καρδιάς τους και τα μάτια τους - όπως λέγεται - διατηρούν μια απαλή και ευσπλαχνική λάμψη. Δίνεται βέβαια μεγάλη προσοχή, να μην αγγιχτεί το σώμα του δασκάλου και να τηρηθεί σιωπή όσο βρίσκεται σ' αυτή την κατάσταση διαλογισμού. Το Μπάρντο της Πραγματικότητας Εάν αποτύχουμε να αναγνωρίσουμε τη Βασική Φωτεινότητα, τότε αντιμετωπίζουμε το επόμενο μπάρντο, το φωτεινό «Μπάρντο της πραγματικότητας» ή Μπάρντο του Νταρμάτα. Η Σανσκριτική λέξη νταρμάτα σημαίνει την έμφυτη φύση του κάθε τι, την ουσία των πραγμάτων όπως αυτά είναι. Η νταρμάτα είναι η γυμνή, χωρίς όρους αλήθεια, η φύση της πραγματικότητας, ή η αληθινή φύση της φαινομενικής ύπαρξης.
ΤΑ ΜΠΑΡΝΤΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΘΙΒΕΤΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Τις πιο φιλοσοφικές, αναλυτικές και εμπεριστατωμένες διδασκαλίες για το θάνατο και τα στάδια του, τις συναντάμε στο θιβετανικό Βουδισμό και ιδιαίτερα στη σχολή του Τζόγκσεν - την αρχαιότερη σχολή διαλογισμού του Θιβέτ. Οι διδασκαλίες αυτές προέρχονται από το αρχαίο βασίλειο της Οργκυέν (Βορειοδυτικά της Ινδίας και γύρω από το βουνό Κάϊλάς) - το κέντρο της αρχαίας παράδοσης των Μπόνπο. Ο Κάραμπ Ντόρτζε, ο πρώτος δάσκαλος του Τζόγκσεν, μετέδωσε αυτές τις διδασκαλίες στον περίφημο γιόγκι Πάντμα Σα- μπάβα, ο οποίος με τη σειρά του τις μετέφερε κατά τον όγδοο αιώνα στο Θιβέτ. Αυτές οι παραδόσεις αποτελούν τη βασική πηγή της θιβετανικής Βίβλου των Νεκρών.
Τα Μπάρντο
Ο θάνατος δεν αποτελεί για τους θιβετανούς μια μόνιμη και τελεσίδικη κατάσταση, αλλά ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι την επόμενη επαναγέννηση. Το μεταβατικό αυτό στάδιο, κατά το οποίο το σώμα μεν είναι νεκρό και αποσυντίθεται, αλλά η συνείδηση του νεκρού συνεχίζει να βιώνει διάφορες εμπειρίες, το ονομάζουν γενικά Μπάρντο (ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ θανάτου και επόμενης γέννησης). Η θιβετανική Βίβλος προσφέρει στον νεκρό την απελευθέρωση μέσα απ' το άκουσμα των αντίστοιχων διδασκαλιών. Αυτό μπορεί να γίνει γιατί η συνείδηση του νεκρού στο Μπάρντο είναι - λόγω της απουσίας του υλικού του σώματος - πολύ πιο διαυγής απ' ό,τι στην περίοδο της ζωής του. Επομένως μπορεί να κατανοήσει εύκολα τις διδασκαλίες που ακούει και ν' απελευθερωθεί.
Ο θάνατος βέβαια - ως φαινόμενο, το Μπάρντο και η επαναγέννηση, δε συμβαίνουν μόνο στο τέλος της ζωής μας, αλλά σε κάθε στιγμή της ύπαρξής μας: μεταξύ δυο αναπνοών μας, δυο σκέψεων μας, ή μεταξύ δυο στιγμών συνειδητότητάς μας. Σύμφωνα λοιπόν με το Βουδισμό, δεν υπάρχει μόνο ένα Μπάρντο ή ενδιάμεση κατάσταση, αλλά άπειρες ενδιάμεσες καταστάσεις, γεννήσεις, θάνατοι, επαναγεννήσεις μέσα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο ρεύμα της συνειδητότητάς μας. Έτσι η απελευθέρωση μπορεί τελικά να επιτευχθεί σε οποιαδήποτε στιγμή, ακόμα και - συμφωνά με τη διάσημη βουδιστική φράση - "ανάμεσα σε δύο αναπνοές".
Οι θιβετανοί δέχονται πάντως έξι κύρια Μπάρντο: το Μπάρντο της συνηθισμένης κατάστασης της Εγρήγορσης, το Μπάρντο της Ονειρικής Κατάστασης, το Μπάρντο του Διαλογισμού, το Μπάρντο της Ώρας του θανάτου, το Μπάρντο της Πραγματικότητας.
Τέλος το Μπάρντο της Επαναγέννησης του ατόμου μέσα από αυτό που οι θιβετανοί αποκαλούν Τροχό της Σαμσάρα, ή αέναο φαύλο κύκλο της εξαρτημένης ύπαρξης. Αυτό το τελευταίο σηματοδοτεί και την πίστη του Βουδισμού στην επαναγέννηση, πίστη που διαφαίνεται παντού μέσα στο κείμενο της θιβετανικής βίβλου. Οι διδασκαλίες που αφορούν το θάνατο και τα όσα συμβαίνουν περί αυτόν αναφέρονται στα τρία τελευταία Μπάρντο.
ΤΟ ΜΠΑΡΝΤΟ ΤΗΣ ΩΡΑΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Πρακτικές συμβουλές για το τι πρέπει να κάνουμε κατά τη στιγμή του θανάτου μας: Τη στιγμή του θανάτου μετρούν δυο βασικά πράγματα:
α) το τι έχουμε κάνει στη ζωή μας και β) ποια είναι παρούσα νοητική μας κατάσταση. Ακόμα και όταν έχουμε κάνει πολλές αρνητικές πράξεις, αν είμαστε πραγματικά έτοιμοι να αλλάξουμε, αυτό μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά το μέλλον μας και να μετασχηματίσει το κάρμα μας. Όλες οι συνήθειες και οι τάσεις που είναι αποθηκευμένες στο συνηθισμένο μας νου, ζητούν την κατάλληλη ευκαιρία για να ενεργοποιηθούν.
Τη στιγμή λοιπόν του θανάτου μας, οι μακρόχρονες συνήθειές μας έχουν συνήθως το προβάδισμα και κατευθύνουν την επαναγέννησή μας. Έχουμε έτσι μια ισχυρή προσκόλληση στον εαυτό μας, γιατί φοβόμαστε ότι αρχίζουμε να τον χάνουμε. Αυτή η προσκόλληση είναι που θα μας οδηγήσει στην επόμενη επαναγέννηση, δημιουργώντας σαν πρώτο στάδιο, το σώμα της ενδιάμεσης κατάστασης του μπάρντο.
Η κατάσταση λοιπόν του νου μας την ώρα του θανάτου είναι πολύ σημαντική. Αν πεθάνουμε σε θετική ατμόσφαιρα, τότε θα βελτιώσουμε την επόμενη γέννηση μας, παρά το όποιο αρνητικό μας κάρμα. Από την άλλη μεριά, αν είμαστε αναστατωμένοι και θλιμμένοι, αυτό μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες, παρ' ό,τι μπορεί να ήμασταν καλοί στη ζωή μας. Αυτό σημαίνει ότι η τελευταία σκέψη και συναίσθημα που έχουμε προτού πεθάνουμε, επηρεάζουν σημαντικά το άμεσο μέλλον μας. Η τελευταία σκέψη ή συναίσθημά μας μπορεί να μεγεθυνθεί κατά τη διαδικασία του θανάτου τόσο πολύ, που να πλημμυρίσει ολόκληρη την αντίληψη μας. Αυτός είναι ο λόγος που οι Βουδιστές δάσκαλοι, μας προτρέπουν να πεθάνουμε σε μια θετική και ειρηνική ατμόσφαιρα.
Ο ιδανικός τρόπος για να πεθάνουμε, είναι να εγκαταλείψουμε κάθε έγνοια κι επιθυμία, ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη προσκόλληση του μυαλού μας εκείνη τη στιγμή. Προτού πεθάνουμε, πρέπει να προσπαθήσουμε ν' απελευθερωθούμε από τη σκέψη των αγαθών μας, της περιουσίας μας, των συγγενών και των φίλων μας. Δεν μπορούμε να πάρουμε τίποτα μαζί μας και πρέπει επομένως να εγκαταλείψουμε όλα τα αγαθά μας, προσφέροντάς τα με αγάπη στους άλλους.
Πρέπει να είμαστε όμως ακριβείς για το ποιος θα πάρει το ένα ή το άλλο πράγμα. Αν δεν το έχουμε καθορίσει με σαφήνεια, όταν πεθάνουμε - και αν είμαστε στο μπάρντο της επαναγέννησης - θα "δούμε" τους συγγενείς μας να καυγαδίζουν για τα αγαθά μας ή να καταχρώνται την περιουσία μας, και αυτό θα μας ταράξει πολύ.
Είναι σημαντικό, η ατμόσφαιρα γύρω μας να είναι απόλυτα ειρηνική. Φίλοι και συγγενείς που κλαίνε δεν βοηθούν...
Πρέπει επί πλέον τη στιγμή του θανάτου μας να εγκαταλείψουμε κάθε σκέψη προσκόλλησης ή απέχθειας. Μπορούμε γι' αυτό το σκοπό, να βοηθηθούμε από τρεις βασικές ασκήσεις:
1) Να ηρεμήσουμε όσο μπορούμε μέσα στη φύση του νου μας, εφόσον βέβαια γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό και το έχουμε βιώσει με την άσκηση στη διάρκεια της ζωής μας.
2) Εφ' όσον την γνωρίζουμε, να εφαρμόσουμε την άσκηση της μεταφοράς της Συνείδησης "Πό- ουα".
3) Να αφιερωθούμε σε μια ένθερμη προσευχή με αληθινή πνευματική έφεση.
Οι μεγάλοι ασκητές έχουν πραγματώσει τη φύση του νου τους κι επομένως το μόνο που έχουν να κάνουν όταν πεθαίνουν, είναι ν' αναπαυθούν μέσα σ' αυτήν την κατάσταση, σαν ένα νεογέννητο παιδί, ελεύθεροι από κάθε μέλημα κι ενδιαφέρον για το θάνατο.
Όσοι όμως δεν έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο τελειότητας, μπορούν να κάνουν την άσκηση της Πόουα - της μεταφοράς της συνείδησης. Μπορούν δηλαδή να οραματισθούν τη συνείδηση τους σαν μια μικρή φωτεινή σφαίρα και να την εκτοξεύσουν μέσα από το κεντρικό ενεργειακό κανάλι προς την κορυφή της κεφαλής τους οδεύοντας έτσι προς τα βουδικά πεδία!
Η Εγκατάλειψη του Σώματος: Το σώμα μας είναι συνήθως το κέντρο όλης της ύπαρξής μας. Το ταυτίζουμε συνήθως με τον εαυτό μας. 'Όταν πεθαίνουμε, διαλύεται ολόκληρος ο ψευδαισθητικός κόσμος που είχαμε συνηθίσει να προβάλουμε στη ζωή και η συνείδησή μας μεταφέρεται σ' ένα λεπτότερο πεδίο, χωρίς σώμα. Αφού δεν έχουμε λοιπόν σώμα, κανονικά δεν θα 'πρεπε να φοβόμαστε, ό,τι και αν αντιμετωπίσουμε στα διάφορα Μπάρντο. Το πρόβλημα όμως είναι, ότι οι περισσότεροι συνεχίζουμε να προσκολλιόμαστε και μετά το θάνατο μας στην εσφαλμένη ιδέα που έχουμε για τη σωματική μας στερεότητα, προκαλώντας μας έτσι περισσότερο πόνο. Αν μπορέσουμε ν' αναγνωρίσουμε το σώμα μας ως μια ψευδαίσθηση, τότε θα ελευθερωθούμε από την προσκόλληση μας σ' αυτό και θα μπορέσουμε να το εγκαταλείψουμε πρόθυμα και χαρούμενα, επιτυγχάνοντας την έσχατη ελευθερία.
Δίνοντας και Παίρνοντας Συγχώρεση: Αν κατά τη στιγμή του θανάτου μας αρχίζουμε να νοιώθουμε άσχημα για τα παραπτώματά μας, φοβούμενοι την τιμωρία μας, τότε μερικές σκέψεις μπορούν να μας βοηθήσουν. Ο ίδιος ο Χριστός ανέφερε ότι πρέπει να συγχωρούμε αυτούς που μας έκαναν κακό - και όχι μόνο μία ή "επτά φορές, αλλά εδομηντάκις επτά". Αν ζητιέται κάτι τέτοιο από μας τους αδύναμους, τότε ο παντοδύναμος και φιλεύσπλαχνος θεός μπορεί σίγουρα να μας συγχωρέσει, όπως ο πατέρας συγχώρεσε τον άσωτο γιο στην όμορφη παραβολή του Ευαγγελίου. Ας ζητήσουμε λοιπόν μέσα απ' την καρδιά μας κάθαρση και συγχώρεση από το θεό και αυτός θα μας συγχωρέσει, όσο μεγάλα και αν ήταν τα αμαρτήματά μας, αρκεί να τα αναγνωρίσουμε και μετανιωμένοι και συντετριμμένοι να ζητήσουμε μέσα απ' την καρδιά μας να μας ελεήσει.
Δεν πρέπει να πεθάνουμε με τύψεις ή με οποιοδήποτε φόβο, αλλά ειρηνικά. Πρέπει επίσης κι εμείς να συγχωρέσουμε όλους όσους μας έβλαψαν, πλημμυρίζοντας με ειρήνη την καρδιά και τη σκέψη μας. Καλούμε τους εχθρούς μας να 'ρθουν να μας δουν προτού πεθάνουμε και αλληλοσυγχωρούμεθα μ' αυτούς. Αν δεν μπορούμε να τους δούμε, τότε αφήνουμε ένα γραπτό ή άλλο είδους μήνυμα, όπου τους δίνουμε τη συγχώρεσή μας και ζητάμε να μας συγχωρέσουν και αυτοί. Δεν πρέπει να αφήσουμε τίποτα εκκρεμές προτού εγκαταλείψουμε αυτή τη ζωή.
Πώς Σχηματίζεται το Σώμα μας: Ένα αρχαίο θιβετανικό κείμενο ιατρικής λέει: Η αίσθηση της συνείδησης αναδύεται από το νου μας. Η σάρκα, τα κόκκαλα, το όργανο της οσμής και οι οσμές σχηματίζονται από το στοιχείο της γης. Το αίμα, το όργανο της γεύσης, οι γεύσεις και τα υγρά του σώματος προέρχονται από το στοιχείο του νερού. Η ζέστη, το χρώμα, το όργανο της όρασης και η μορφή σχηματίζονται από το στοιχείο της φωτιάς. Η αναπνοή, το όργανο της αφής και οι σωματικές αισθήσεις σχηματίζονται από το στοιχείο του αέρα. Οι κοιλότητες του σώματος, το όργανο της ακοής και οι ήχοι σχηματίζονται από το στοιχείο του διαστήματος.
Το φυσικό σώμα αναπτύσσεται και προβάλει επομένως από το νου, ο οποίος ενσωματώνει τις πέντε αυτές στοιχειακές ιδιότητες..
Η ταντρική θιβετανική Βουδιστική παράδοση δίνει μια εξήγηση του σώματος πολύ διαφορετική από αυτήν που έχουν συνηθίσει οι περισσότεροι από μας: Αυτή είναι ένα ψυχοφυσικό σύστημα που αποτελείται από ένα δυναμικό δίκτυο λεπτών "καναλιών", "ανέμων" ή εσωτερικού αέρα που ρέει μέσα στα κανάλια, και "ουσιών". Αυτά ονομάζονται αντίστοιχα στα Σανσκριτικά νόνα, πράνα και μπιντού και στα Θιβετανικά τσα, λουνγκ και τίγκλε. Κάπως παρόμοιο είναι το σύστημα των μεσημβρινών και της ενέργειας του τσι που χρησιμοποιεί η Κινέζικη ιατρική και ο βελονισμός.
Το ανθρώπινο σώμα συγκρίνεται από τους βουδιστές δασκάλους με μια πόλη, τα κανάλια με τους δρόμους αυτής της πόλης, οι άνεμοι με ένα άλογο και ο νους με τον αναβάτη. Υπάρχουν 72.000 λεπτά κανάλια στο σώμα μας αλλά τρία από αυτά είναι τα πιο βασικά: το κεντρικό κανάλι, που διατρέχει παράλληλα την σπονδυλική στήλη, το αριστερό και το δεξιό κανάλι που βρίσκονται αριστερά και δεξιά από το κεντρικό. Το δεξιό και το αριστερό κανάλι τυλίγονται σπειροειδώς γύρω από το κεντρικό σε κάποια σημεία για να σχηματίσουν μια σειρά από "κόμβους". Κατά μήκος του κεντρικού καναλιού βρίσκεται ένας αριθμός τσάκρας ή ενεργειακών κέντρων, από τα οποία διακλαδίζονται τα κανάλια σαν τις μπανέλες μιας ομπρέλας.
Μέσα από αυτά τα κανάλια ρέουν οι "άνεμοι", ή ο εσωτερικός αέρας. Αυτοί είναι πέντε κύριοι και πέντε δευτερεύοντες. Κάθε κύριος άνεμος υποστηρίζει ένα στοιχείο και είναι υπεύθυνος για μια λειτουργία του φυσικού σώματος. Οι δευτερεύοντες ή διακλαδιζόμενοι άνεμοι, υποβοηθούν στη λειτουργία των αισθήσεων. Οι άνεμοι που ρέουν μέσα από όλα τα κανάλια, εκτός από το κεντρικό, θεωρούνται "ακάθαρτοι" επειδή ενεργοποιούν μορφές αρνητικής δυαδικής σκέψης. Οι άνεμοι αντίθετα στο κεντρικό κανάλι, λέγονται "άνεμοι της σοφίας".
Οι "ουσίες" περιέχονται επίσης μέσα στα κανάλια. Υπάρχουν κόκκινες και άσπρες ουσίες. Η κύρια έδρα της λευκής ουσίας είναι η κορυφή το κεφαλιού, ενώ της κόκκινης το κέντρο λίγο πιο κάτω από τον αφαλό.
Στην προχωρημένη ταντρική άσκηση ο γιόγκι οραματίζεται αυτό το σύστημα με μεγάλη ακρίβεια. "Αναγκάζοντας" τους ανέμους να μπουν και να διαλυθούν μέσα στο κεντρικό κανάλι με τη δύναμη του διαλογισμού, ο ασκητής μπορεί να έχει μια άμεση πραγμάτωση της φωτεινότητας του "Καθαρού Φωτός", της φύσης του πνεύματος πριν το θάνατο. Αυτό είναι δυνατόν γιατί η συνείδηση "καβαλάει πάνω στον άνεμο".
Έτσι κατευθύνοντας το μυαλό του σε οποιοδήποτε ιδιαίτερο σημείο στου σώματος του, μπορεί να φέρει τους ανέμους εκεί. Με αυτό τον τρόπο ο γιόγκι μιμείται αυτό που συμβαίνει στο θάνατο, όταν "λύνονται οι κόμβοι" στα κανάλια, οι άνεμοι εισρέουν μέσα στο κεντρικό κανάλι κι επιτυγχάνεται στιγμιαία η εμπειρία της φώτισης.
Εφόσον κατέχουμε ένα φυσικό σώμα, έχουμε επίσης και τα πέντε "σκάνδας", τη βάση δηλαδή της νοητικής και της φυσική μας ύπαρξης. Αυτά αποτελούν τα συστατικά της εμπειρίας μας, το στήριγμα για την προσκόλληση του εγώ μας και τη βάση για τον πόνο της σαμσάρα (εξαρτημένης ύπαρξης). Τα πέντε αυτά σκάνδας είναι η μορφή, το συναίσθημα, η αντίληψη, η διάνοια και η συνείδηση. Τα σκάνδας συνδέονται επίσης με διάφορα εμπόδια, πνευματικά, υλικά και συναισθηματικά. Εξετάζονται σε μεγάλο βάθος στη Θιβετανική ψυχολογία.
Όλα αυτά τα συστατικά που "μας" απαρτίζουν θα διαλυθούν καθώς πεθαίνουμε. Ο θάνατος είναι μια σύνθετη διαδικασία, κατά την οποία διάφορες ομάδες από συσχετιζόμενες όψεις του σώματος και του νου μας αποσυντίθενται συγχρόνως. Καθώς εξαφανίζονται οι άνεμοι, σταματούν οι σωματικές λειτουργίες και οι αισθήσεις. Τα ενεργειακά κέντρα καταρρέουν και τα στοιχεία χωρίς τους υποστηρικτικούς ανέμους τους, διαλύονται κατά σειρά από το χονδροειδέστερο προς τα λεπτότερο. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε στάδιο της διάλυσης έχει τη φυσιολογική και ψυχολογική του επίδραση πάνω στο άτομο που πεθαίνει και συνοδεύεται από εξωτερικά, φυσικά σημάδια, καθώς επίσης από εσωτερικές εμπειρίες.
Η Στάση του Κοιμισμένου Λιονταριού: Παραδοσιακά η στάση που γενικά συνιστάται για τα άτομα που πεθαίνουν είναι να ξαπλώνουν πάνω στο δεξί τους πλευρό παίρνοντας την στάση του "κοιμισμένου λιονταριού", που είναι η στάση με την οποία πέθανε ο Βούδας. Το αριστερό χέρι ακουμπά πάνω στον αριστερό μηρό. Το δεξί χέρι τοποθετείται κάτω από το σαγόνι, κλείνοντας το δεξιό ρουθούνι. Τα πόδια είναι ελαφρά λυγισμένα. Η στάση αυτή θεωρείται ευνοϊκή γιατί στη δεξιά μεριά του σώματος μας υπάρχουν ορισμένα λεπτά κανάλια που ενθαρρύνουν "τον καρμικό άνεμο" ή ψευδαίσθηση.
Ξαπλώνοντας λοιπόν πάνω τους στη στάση του κοιμισμένου λιονταριού και κλείνοντας το δεξιό ρουθούνι μας, μπλοκάρουμε αυτά τα κανάλια και διευκολύνουμε την αναγνώριση της Βασικής Φωτεινότητας όταν αυτή προβάλει κατά την ώρα του θανάτου. Η στάση αυτή βοηθά επίσης τη συνείδηση μας να φύγει από το σώμα μας μέσα από το άνοιγμα της κορυφής του κεφαλιού, καθώς όλα τα άλλα ανοίγματα από τα οποία θα μπορούσε να βγει έχουν μπλοκαριστεί.
Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ: Στην λεγόμενη εσωτερική διάλυση - όπου διαλύονται οι χονδροειδείς και λεπτές σκέψεις και τα συναισθήματα - θα συναντήσουμε τέσσερα διαρκώς λεπτότερα επίπεδα συνείδησης. Εδώ η διαδικασία του θανάτου αντανακλά αντίστροφα τη διαδικασία της σύλληψης. Όταν το σπερματοζωάριο του πατέρα μας ενώνεται με το ωάριο της μητέρας μας, η συνείδηση μας - προωθημένη από το κάρμα μας - τραβιέται μέσα τους.
Στη διάρκεια της ανάπτυξης του εμβρύου, η ουσία του πατέρα μας, ένας πυρήνας που περιγράφεται σαν "λευκός και μακάριος", πάει και εδράζει στο ενεργειακό κέντρο (τσάκρα) της κορυφής του κεφαλιού μας στο πάνω μέρος του κεντρικού καναλιού. Η ουσία της μητέρας μας, ένας "κόκκινος και θερμός" πυρήνας, αναπαύεται στο τσάκρα που βρίσκεται τέσσερα δάκτυλα κάτω από τον αφαλό. Από αυτές τις δυο ουσίες είναι που δημιουργούνται όλες οι "λευκές και κόκκινες" ουσίες της υπόστασης μας, αλλά και εξελίσσονται οι επόμενες φάσεις της διάλυσης.
Με την απομάκρυνση του ανέμου που την κρατεί εκεί, η λευκή ουσία που κληρονομήσαμε από τον πατέρα μας κατεβαίνει το κεντρικό κανάλι προς το μέρος της καρδιάς μας. Ένα εξωτερικό σημάδι αυτής της διαδικασίας είναι μια εμπειρία "λευκότητας" σαν ένα καθαρό ουρανό στο φως του φεγγαριού. Σαν εσωτερικό σημάδι η συνείδησή μας γίνεται εξαιρετικά διαυγής και σταματούν όλες οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από το θυμό. Αυτό το στάδιο είναι γνωστό σαν "Εμφάνιση".
Μετά, με την απομάκρυνση του ανέμου που την κρατάει στη θέση της, η κόκκινη ουσία της μητέρας μας αρχίζει να ανεβαίνει το κεντρικό κανάλι. Το εξωτερικό σημάδι είναι μια εμπειρία "κοκκινότητας" σαν τον ήλιο που λάμπει σε έναν καθαρό ουρανό. Σαν εσωτερικό σημάδι εμφανίζεται η εμπειρία μιας μεγάλης μακαριότητας, καθώς σταματούν όλες οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από την επιθυμία. Αυτό το στάδιο είναι γνωστό σαν "Αύξηση".
Όταν η λευκή και η κόκκινη ουσία συναντηθούν στην καρδιά μας, η συνείδησή μας εγκλείεται ανάμεσά τους. Η εμπειρία μας είναι σαν "τη συνάντηση του ουρανού με τη γη". Σαν εξωτερικό σημάδι βιώνουμε μια "μαυρίλα" σαν ένα άδειο ουρανό καλυμμένο από απόλυτο σκοτάδι. Το εσωτερικό σημάδι είναι η εμπειρία μιας κατάστασης χωρίς σκέψεις. Οι καταστάσεις σκέψης που προκύπτουν από την άγνοια και την πλάνη εξαφανίζονται. Το στάδιο αυτό είναι γνωστό σαν η "Πλήρης Επίτευξη".
Μετά, καθώς γινόμαστε πάλι κάπως συνειδητοί, ανατέλλει η Βασική Φωτεινότητα, σαν ένας πεντακάθαρος ουρανός, χωρίς σύννεφα ή ομίχλη. Αυτή ονομάζεται μερικές φορές "ο νους του Καθαρού Φωτός του θανάτου". Ο Δαλάι Λάμα λέει ότι αυτή η συνείδηση είναι ο εσώτατος λεπτός νους μας. Τον ονομάζουμε Βουδική φύση και είναι η πραγματική πηγή κάθε συνείδησης.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΩΝ "ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΝ": Όταν λοιπόν πεθαίνουμε, είναι σα να επιστρέφουμε στην πρωταρχική μας κατάσταση, καθώς ο νους και το σώμα μας διαλύονται. Τα τρία βασικά πνευματικά δηλητήρια - ο θυμός, η επιθυμία και η άγνοια - εξαφανίζονται, που σημαίνει ότι όλα τα αρνητικά συναισθήματα μας, η αιτία της σαμσάρα, σταματούν και υπάρχει τότε ένα κενό. Αυτή η διαδικασία μας φέρνει στην αρχέγονη βάση της φύσης του πνεύματος μας, με όλη την αγνότητα και τη φυσική απλότητά του. Απομακρύνεται κάθε εμπόδιο και αποκαλύπτεται η πραγματική μας φύση, που βέβαια ήταν πάντα εκεί απλά σκοτισμένη. Μια παρόμοια κατάσταση μπορεί να συμβεί όταν κάνουμε διαλογισμό και βιώνουμε εμπειρίες μακαριότητας, διαύγειας και απουσίας των σκέψεων, που δείχνουν με τη σειρά τους, ότι η επιθυμία, ο θυμός και η άγνοια έχουν προσωρινά εξαφανισθεί.
Στη γιογική άσκηση των καναλιών, των ανέμων και των ουσιών, ο ταντρικός ασκητής ετοιμάζεται στη ζωή για τη διαδικασία του θανάτου, προκαλώντας τις μεταβολές της συνείδησης της διαδικασίας της διάλυσης, που κορυφώνονται με την εμπειρία της φωτεινότητας του "Καθαρού Φωτός". Ο ασκητής επιζητά επίσης να διατηρήσει τη συνείδηση αυτών των μεταβολών και όταν αποκοιμιέται, γιατί πρέπει να ξέρουμε ότι αυτή η ακολουθία των προοδευτικά εμβαθυνόμενων καταστάσεων συνείδησης δε συμβαίνει μόνο όταν πεθαίνουμε. Συμβαίνει επίσης - συνήθως απαρατήρητα - και όταν αποκοιμόμαστε, ή κάθε φορά που περνάμε από τα χονδροειδέστερα προς τα λεπτότερα επίπεδα συνείδησης.
Η λεπτομερής αφήγηση της κατάστασης διάλυσης μπορεί να φαίνεται πολύπλοκη. Αν εξοικειωθούμε όμως πραγματικά με αυτή τη διαδικασία, μπορεί να μας ωφελήσει πάρα πολύ.
Αυτή είναι μια γενική παρουσίαση του τί συμβαίνει. Αλλά μπορεί να συμβούν αλλαγές λόγω κάποιας ιδιαίτερης ασθένειας, του ιδιαίτερου ατόμου που πεθαίνει και της κατάστασης των καναλιών, των ανέμων και των ουσιών. Οι δάσκαλοι λένε ότι όλα τα ζωντανά όντα, ακόμα και τα μικρότερα έντομα περνούν από αυτή τη διαδικασία. Αυτή συμβαίνει, αλλά πολύ πιο γρήγορα τότε, ακόμα και στην περίπτωση ενός ξαφνικού θανάτου από ατύχημα.
Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε τη διαδικασία του θανάτου με την εξωτερική και την εσωτερική του διάλυση, είναι σα μια βαθμιαία ανάπτυξη και ανάδυση όλο και λεπτότερων επιπέδων συνείδησης μέχρι την αποκάλυψη του πιο λεπτότερου επιπέδου της, της Βασικής Φωτεινότητας, ή αλλιώς του Καθαρού Φωτός.
Η Δύναμη της Προσευχής τη Στιγμή του θανάτου: Τη στιγμή του θανάτου μας πρέπει να επικαλεστούμε όλα τα φωτισμένα όντα και τον δάσκαλό μας. Μετανιώνουμε για τις αρνητικές μας πράξεις και προσευχόμαστε ώστε αυτές να εξαγνιστούν για να μπορέσουμε να πεθάνουμε συνειδητά και ειρηνικά, να έχουμε μια καλή επαναγέννηση και να επιτύχουμε τελικά την απελευθέρωση. Συγκεντρωνόμαστε στην επιθυμία μας να ξαναγεννηθούμε σαν ένα αγνό πεδίο ή σαν ένα ανθρώπινο ον, αλλά για να προστατεύσουμε και να βοηθήσουμε τους άλλους. Το να πεθάνουμε με τέτοια αγάπη και έλεος στην καρδιά μας μέχρι την τελευταία μας πνοή - λέει η Θιβετανική παράδοση - είναι μια άλλη μορφή Πόουα, που μας εξασφαλίζει τουλάχιστον μια ακόμα πολύτιμη ανθρώπινη ζωή.
Όταν έρθει η στιγμή που δεν μπορούμε πια να ασκηθούμε, τότε πρέπει να χαλαρώσουμε όσο πιο βαθειά γίνεται και ν' αναπαυθούμε μέσα στη φύση του πνεύματος μας. Δεν έχει σημασία αν λειτουργεί ακόμα το σώμα ή το μυαλό μας. Η φύση του πνεύματος μας είναι πάντα εκεί, ακτινοβόλα, μακάρια, απεριόριστη και αμετάβλητη. Ας το γνωρίζουμε αυτό πέρα από κάθε αμφιβολία και ας αφήσουμε αυτή τη γνώση να μας δώσει τη δύναμη ώστε να πούμε στον πόνο μας, όσο μεγάλος και να είναι αυτός: «Πήγαινε τώρα, άσε με μόνο!».
Αν υπάρχει οτιδήποτε που μας ταράσσει ή μας κάνει να νιώθουμε άβολα, δεν χάνουμε το χρόνο μας προσπαθώντας να το αλλάξουμε, αλλά επιστρέφουμε στην παρουσία της φύσης του πνεύματός μας.
Το μπάρντο της ώρας του θανάτου αρχίζει από τη στιγμή που προσβαλλόμαστε από μια θανατηφόρα ασθένεια ή βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που θα οδηγήσει στο θάνατο και τελειώνει με το σταμάτημα της λεγόμενης εσωτερικής αναπνοής. Συνήθως αποκαλείται "οδυνηρό", γιατί αν δεν είμαστε προετοιμασμένοι γι' αυτό που πρόκειται να μας συμβεί στο θάνατο, μπορεί αυτός να αποτελέσει εμπειρία τρομακτικού πόνου.
Ακόμα και για έναν ασκητή, η διαδικασία του θανάτου μπορεί να είναι οδυνηρή, αφού η απώλεια του σώματος μπορεί να είναι μια πολύ δύσκολη εμπειρία. Όταν όμως έχουμε ακούσει και στοχαστεί για τη σημασία του θανάτου, ξέρουμε ότι υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία για μας όταν προβάλει η Βασική Φωτεινότητα, ακριβώς τη στιγμή του θανάτου. Είναι αβέβαιο όμως αν θα την αναγνωρίσουμε και γι' αυτό είναι σημαντικό να σταθεροποιήσουμε την αναγνώριση της φύσης του πνεύματός μας στην άσκησή μας, όσο είμαστε ακόμα ζωντανοί.
Όποιοι πάντως και αν είμαστε, μπορούμε να βοηθηθούμε πάρα πολύ αν εξοικειωθούμε με τη διαδικασία του θανάτου. Αν καταλάβουμε τα στάδια του θανάτου, θα ξέρουμε ότι όλες οι παράξενες και ασυνήθιστες εμπειρίες που περνάμε, είναι μέρος μιας φυσικής διαδικασίας. Για τον ασκητή, κάθε στάδιο του θανάτου, είναι ένα σημάδι που του θυμίζει τι του συμβαίνει και την άσκηση που πρέπει να κάνει σ' αυτό το σημείο.
Η Βασική Φωτεινότητα
Στο θάνατο διαλύονται και αποσυντίθενται όλα τα συστατικά του σώματος και του νου μας. Καθώς το σώμα μας πεθαίνει, οι αισθήσεις μας και τα πέντε στοιχεία διαλύονται (εξωτερική διάλυση). Ακολουθεί ο θάνατος της συνηθισμένης όψης του νου μας, και η διάλυση των αρνητικών συγκινήσεων του θυμού, της επιθυμίας και της άγνοιας (εσωτερική διάλυση). Τελικά τίποτα δεν απομένει που να συσκοτίζει το φωτισμένο νου και να κρύβει την πραγματική μας φύση.
Αυτό που αποκαλύπτεται τότε, είναι η αρχέγονη βάση της απόλυτης φύσης μας, που είναι σαν ένα πεντακάθαρο ασυννέφιαστο ουρανό. Αυτό ονομάζεται Ανατολή της Βασικής Φωτεινότητας ή του Καθαρού Φωτός, όπου η ίδια η συνείδηση διαλύεται μέσα στο χώρο της Αλήθειας που περιβάλει τα πάντα.
Η Φωτεινότητα που εμφανίζεται στο θάνατο είναι η φυσική ακτινοβολία της σοφίας της ίδιας της Φύσης του πνεύματος μας. Η ανάδυσή της τη στιγμή του θανάτου, μάς προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία για απελευθέρωση, αλλά μόνον όταν έ-χουμε εδραιώσει, σταθεροποιήσει και ολοκληρώσει το διαλογισμό μας μέσα στη ζωή μας. Παρόλο που η Βασική Φωτεινότητα παρουσιάζεται σε όλους μας, οι περισσότεροι είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι για τη βαθειά απεραντοσύνη και τη γυμνή απλότητά της. Απλά δεν μπορούμε να την αναγνωρίσουμε, γιατί δεν έχουμε εξοικειωθεί μ' αυτήν στη διάρκεια της ζωή μας.
Αυτό που κάνουμε τότε, είναι να αντιδρούμε με όλους τους παλιούς φόβους, συνήθειες, εξαρτήσεις και αντανακλαστικά. Παρ' όλο που η Βασική Φωτεινότητα εμφανίζεται μετά τη διάλυση των αρνητικών συναισθημάτων, οι συνήθειες μας παραμένουν κρυμμένες στο υπόβαθρο του συνηθισμένου μας νου. Παρόλο που η "προσωπική" μας σύγχυσή έχει εξαφανισθεί με το θάνατο, αντί ν' ανοιχθούμε και να παραδοθούμε σ' αυτή τη Φωτεινότητα, από το φόβο και την άγνοιά μας αποτραβιόμαστε απ' αυτήν και προσκολλιόμαστε ενστικτωδώς στις παλιές μας συνήθειες.
Μόνο με την άσκηση σταθεροποιούμε όλο και περισσότερο τη φύση του πνεύματος μας, μέχρι να γίνει καθημερινή μας πραγματικότητα. Όσο το κάνουμε αυτό, τόσο περισσότερο διαλύονται οι συνήθειές μας και τόσο μικρότερη διαφορά υπάρχει ανάμεσα στο διαλογισμό και την καθημερινή μας ζωή. Όταν ανατείλει η Βασική Φωτεινότητα, το κρίσιμο σημείο είναι το πόσο πολύ μπορούμε να μείνουμε μέσα στη φύση του πνεύματός μας. Δηλαδή το πόσο πολύ μπορούσαμε να ενώσουμε την απόλυτη φύση μας με την καθημερινή μας ζωή και το πόσο πολύ μπορούσαμε να εξαγνίσουμε την καθημερινή μας κατάσταση μέσα στην κατάσταση της αρχέγονης αυτής αγνότητας.
Η Διάρκεια της Βασικής Φωτεινότητας Για έναν ασκητή, η Βασική Φωτεινότητα διαρκεί όσο μπορεί αυτός να μείνει αδιάσπαστος σε αυτή την κατάσταση. Για τους περισσότερους όμως ανθρώπους, διαρκεί για μια μονάχα στιγμή και για μερικούς - όπως λένε οι δάσκαλοι - «όσο ένα γεύμα». Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων δεν αναγνωρίζει καν τη Βασική Φωτεινότητα και βυθίζεται σε μια κατάσταση ασυνειδησίας, η οποία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τρισήμιση ημέρες. Τότε είναι που η συνείδηση αφήνει τελικά το σώμα.
Στο Θιβέτ συνηθίζεται να μη θίγουν ή ενοχλούν το σώμα του νεκρού για τρεις μέρες μετά το θάνατο του. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ασκητές, οι οποίοι μπορεί να έχουν συγχωνευθεί με τη Βασική Φωτεινότητα και να αναπαύονται σ' αυτήν την κατάσταση του πνεύματος. Αλλά και το σώμα ενός συνηθισμένου ανθρώπου, πολλές φορές δεν μετακινείται πριν περάσουν τρεις μέρες, γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποιο είναι το πραγματικό επίπεδο ενός ανθρώπου και συγχρόνως είναι αβέβαιο πότε η συνείδηση έχει αποχωρήσει από το σώμα. Πιστεύεται γενικά ότι αν το σώμα θιχτεί μπορεί να διαταραχτεί η λεπτή αυτή κατάσταση αν το επίπεδο της πραγμάτωσης δεν είναι άριστο.
Ο Θάνατος ενός Δασκάλου: Ένας πραγματωμένος ασκητής πεθαίνει με την αναγνώριση της φύσης του πνεύματος του και αφυπνίζεται μέσα στην Βασική Φωτεινότητα όταν αυτή εκδηλωθεί. Αυτός μπορεί να μείνει σ' αυτή την κατάσταση για μερικές μέρες. Μερικοί ασκητές και δάσκαλοι πεθαίνουν καθιστοί σε στάση διαλογισμού και άλλοι στη στάση του κοιμισμένου λιονταριού. Εκτός από την τέλεια ακινησία του σώματος τους υπάρχουν κι άλλα σημάδια που δείχνουν ότι βρίσκονται στην κατάσταση της Βασικής Φωτεινότητας. Το πρόσωπο τους έχει ένα ορισμένο χρώμα και λάμψη, η μύτη τους δεν βαθουλώνει, το δέρμα τους παραμένει μαλακό και ελαστικό, το σώμα τους δε γίνεται άκαμπτο, υπάρχει μια ζεστασιά στην περιοχή της καρδιάς τους και τα μάτια τους - όπως λέγεται - διατηρούν μια απαλή και ευσπλαχνική λάμψη. Δίνεται βέβαια μεγάλη προσοχή, να μην αγγιχτεί το σώμα του δασκάλου και να τηρηθεί σιωπή όσο βρίσκεται σ' αυτή την κατάσταση διαλογισμού. Το Μπάρντο της Πραγματικότητας Εάν αποτύχουμε να αναγνωρίσουμε τη Βασική Φωτεινότητα, τότε αντιμετωπίζουμε το επόμενο μπάρντο, το φωτεινό «Μπάρντο της πραγματικότητας» ή Μπάρντο του Νταρμάτα. Η Σανσκριτική λέξη νταρμάτα σημαίνει την έμφυτη φύση του κάθε τι, την ουσία των πραγμάτων όπως αυτά είναι. Η νταρμάτα είναι η γυμνή, χωρίς όρους αλήθεια, η φύση της πραγματικότητας, ή η αληθινή φύση της φαινομενικής ύπαρξης.
Τα ''Μπάρντο'' του θανάτου και η θιβετανική βίβλος των νεκρών 2ο Μέρος
Τα Τέσσερα Στάδια του Νταρμάτα:
Με το τέλος της διαδικασία διάλυσης και την ανάδυση της Βασικής Φωτεινότητας φτάνουμε σε μια τελείως καινούργια διάσταση, που αρχίζει τώρα ν' αποκαλύπτεται. Η τελική φάση της διαδικασίας διάλυσης των στοιχείων είναι η εμπειρία του σταδίου της Πλήρους Επίτευξης. Αυτή περιγράφεται σαν έναν ουρανό καλυμμένο από σκοτάδι. Η ανάδυση της Βασικής Φωτεινότητας είναι σαν την καθαρότητα του ασυννέφιαστου ουρανού, πριν ακριβώς την αυγή. Τώρα αρχίζει ν' ανατέλλει σιγά-σιγά σε όλη τη δόξα του ο ήλιος του Νταρμάτα, "φωτίζοντας ολόκληρη τη χώρα". Η φυσική ακτινοβολία της Ρίγκπα, της φύσης του πνεύματος μας, εκδηλώνεται αυθόρμητα και λάμπει αστραφτερά σα φως και ενέργεια. Όπως ακριβώς ο ήλιος ανατέλλει στον καθαρό ουρανό, έτσι και τα φωτεινά φαινόμενα της νταρμάτα θα αναδυθούν από τον χώρο της Βασικής Φωτεινότητας που διαποτίζει τα πάντα. Το όνομα που δίνεται σ' αυτή την εκδήλωση ήχου, φωτός και χρωμάτων είναι Αυθόρμητη Παρουσία, γιατί είναι πάντα και έμφυτα παρούσα μέσα στο χώρο της "αρχέγονης καθαρότητας", που αποτελεί τη βάση της.
Το μπάρντο του Νταρμάτα έχει τέσσερεις φάσεις, κάθε μια από τις οποίες μας προσφέρει μια άλλη ευκαιρία για απελευθέρωση. Αν δεν αρπάξουμε αυτή την ευκαιρία, τότε θα ξετυλιχθεί η επόμενη φάση.
1. Η Φωτεινότητα - Το τοπίο του Φωτός
Στο μπάρντο της νταρμάτα, αναλαμβάνουμε ένα φωτεινό σώμα. Το πρώτο στάδιο αυτού του μπάρντο είναι όταν "ο χώρος διαλύεται σε φωτεινότητα". Ξαφνικά αποκτάμε συνείδηση ενός ροϊκού, δονητικού κόσμου από ήχο, φως και χρώματα. Όλες οι συνηθισμένες μορφές του γνωστού περιβάλλοντός μας έχουν λιώσει σ' ένα τοπίο φωτός που περιλαμβάνει τα πάντα. Είναι λαμπερό, καθαρό και ακτινοβόλο, διαφανές και πολύχρωμο, απέραντο πέρα από κάθε είδος διάστασης ή κατεύθυνσης, φεγγοβόλο και σε συνεχή κίνηση. Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών το αναφέρει σαν έναν αντικατοπτρισμό, σε μια πεδιάδα μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού. Τα χρώματά του είναι η φυσική έκφραση των έμφυτων στοιχειακών ιδιοτήτων του νου. Ο χώρος γίνεται αντιληπτός σαν ένα μπλε φως, το νερό σαν ένα λευκό φως, η γη σαν ένα κίτρινο, η φωτιά σαν ένα κόκκινο και ο αέρας σαν ένα πράσινο φως.
Το πόσο σταθερές είναι αυτές οι εκθαμβωτικές εμφανίσεις φωτός στο μπάρντο του Νταρμάτα εξαρτάται από τη σταθερότητα που έχουμε καταφέρει να αποκτήσουμε με ειδικές ασκήσεις. Μόνο μια πραγματική κυριαρχία αυτή της φάσης θα μας βοηθήσει να σταθεροποιήσουμε την εμπειρία μας και να τη χρησιμοποιήσουμε για να πετύχουμε την απελευθέρωση. Διαφορετικά το Μπάρντο της νταρμάτα θα περάσει από δίπλα μας σαν αστραπή. Δε θα γνωρίζουμε ούτε καν τι έχει συμβεί...
2. Η Ενοποίηση, οι Θεότητες
Αν δεν μπορέσουμε ν' αναγνωρίσουμε αυτή την κατάσταση ως αυθόρμητη εκδήλωση της Ρίγκπα, οι απλές ακτίνες και τα χρώματα αρχίζουν να ενώνονται σε σημεία ή σφαίρες φωτός διαφόρων μεγεθών, που ονομάζονται "τίγκλε". Μέσα σ' αυτές εμφανίζονται οι "μαντάλες των ειρηνικών και άγριων θεοτήτων", σαν τεράστιες σφαιρικές συγκεντρώσεις φωτός που καταλαμβάνουν ολόκληρο το χώρο. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο, όπου η φωτεινότητα γίνεται αντιληπτή με τη μορφή φωτισμένων όντων ή "θεοτήτων" διαφόρων μεγεθών, χρωμάτων, μορφής και χαρακτηριστικών. Το φως που αυτές ακτινοβολούν είναι εκθαμβωτικό, ο ήχος τρομακτικός σαν το μουγκρητό χιλιάδων κεραυνών και οι ακτίνες φωτός σαν ακτίνες λέιζερ που εισχωρούν στα πάντα. (Οι μορφές τους ποικίλουν ανάλογα με την προηγούμενη παιδεία του ατόμου)...
Είναι οι 42 ειρηνικές και οι 58 άγριες θεότητες που απεικονίζονται στη Θιβετανική Βίβλο των Νεκρών. Το όραμα αυτό γεμίζει ολόκληρη την αντίληψη μας με τέτοια ένταση, ώστε αν δεν μπορέσουμε να το αναγνωρίσουμε ως αυτό που είναι - μια προβολή του ίδιου του νου μας - θα μας παρουσιαστεί σαν κάτι τρομακτικό και απειλητικό. Μπορεί να μας καταλάβει φόβος και πανικός και να "λιποθυμήσουμε". Από μας και από τις "θεότητες" εκπέμπονται πολύ λεπτές ακτίνες φωτός, ενώνοντας την καρδιά μας μαζί τους. Αμέτρητες φωτεινές σφαίρες εμφανίζονται στις ακτίνες τους, που αυξάνουν και μετά "κυλούν προς τα πάνω", καθώς οι μορφές διαλύονται μέσα μας...
3. Η Σοφία
Αν αποτύχουμε και πάλι ν' αναγνωρίσουμε αυτή την κατάσταση και ν' αποκτήσουμε σταθερότητα, ξεδιπλώνεται το επόμενο στάδιο, κατά το οποίο "η ενοποίηση διαλύεται σε σοφία". Μια άλλη λεπτή ακτίνα φωτός ξεπηδά απ' την καρδιά μας ξετυλίγοντας ένα τεράστιο όραμα. Κάθε όμως λεπτομέρεια παραμένει ξεχωριστή και ακριβής. Αυτή είναι η εκδήλωση των διαφόρων μορφών σοφίας, που παρουσιάζονται μαζί, σε μια επίδειξη ξετυλιγόμενων "ταπήτων" φωτός και αστραφτερών σφαιρικών φωτεινών τίγκλε.
Πρώτα, σ' έναν τάπητα βαθιού μπλε φωτός εμφανίζονται μπλε λαμπυρίζοντα σαπφειροειδή τίγκλε, σε πενταπλές συγκροτήσεις. Πάνω από αυτόν, σ' έναν τάπητα λευκού φωτός, εμφανίζονται ακτινοβόλα τίγκλε, λευκά σαν τον κρύσταλλο. Πάνω απ' αυτόν, σ' έναν τάπητα κίτρινου φωτός, εμφανίζονται χρυσά τίγκλε και από πάνω του ένας τάπητας κόκκινου φωτός με ρουμπινένια κόκκινα τίγκλε. Αυτή η λαμπερή εκδήλωση φωτός είναι η εκδήλωση των πέντε σοφιών. Αυτές είναι η σοφία του περιβάλλοντος τα πάντα χώρου, η σαν καθρέπτης σοφία, η εξισωτική σοφία, η διακριτική σοφία και η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα. Αλλά εφόσον η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα τελειοποιείται μόνο κατά τη στιγμή της φώτισης, αυτή δεν εμφανίζεται ακόμη. Έτσι δεν υπάρχει πράσινος τάπητας φωτός και τίγκλε, εντούτοις αυτός ενυπάρχει σ' όλα τα άλλα χρώματα.
Αυτό που εκδηλώνεται εδώ είναι το δυναμικό της φώτισης και η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα θα εμφανισθεί μόνον όταν φωτιστούμε. Αν δεν πετύχουμε τη φώτιση εδώ μένοντας αδιάσπαστοι μέσα στη φύση του πνεύματος μας, οι φωτεινοί τάπητες και τα τίγκλε τους, μαζί με τη Ρίγκπα μας, διαλύονται.
4. Η Αυθόρμητη Παρουσία:
Αναγγέλλει το τελικό στάδιο του Μπάρντο του Νταρμάτα "της σοφίας που διαλύεται σε αυθόρμητη παρουσία". Τώρα προβάλει ολόκληρη η πραγματικότητα σε μια τρομερή παρουσίαση. Πρώτα ανατέλλει η κατάσταση της αρχέγονης αγνότητας σαν ένας πεντακάθαρος ανοιχτός ουρανός. Μετά εμφανίζονται οι ειρηνικές και οι άγριες "μορφές/θεότητες", ακολουθούμενες από τα αγνά Φωτισμένα (Βουδικά) Βασίλεια και κάτω απ' αυτά τα έξι βασίλεια της σαμσαρικής (εξαρτημένης και φαινομενικής) ύπαρξης. Η απεραντοσύνη αυτού του οράματος υπερβαίνει κάθε συνηθισμένη φαντασία μας. Παρουσιάζονται όλες οι δυνατότητες, από τη σοφία και την απελευθέρωση, μέχρι τη σύγχυση και την επαναγέννηση.
Σ' αυτό το σημείο εμφανίζουμε την ικανότητα της διόρασης και της ανάμνησης. Για παράδειγμα, θα γνωρίζουμε πλήρως τις προηγούμενες και τις μελλοντικές ζωές μας, τα έξι βασίλεια της ύπαρξης και θα μπορούμε να "βλέπουμε" μέσα στο νου των άλλων. Στη στιγμή, θα θυμηθούμε ζωντανά οποιεσδήποτε διδασκαλίες έχουμε ακούσει. Ακόμα και διδασκαλίες που δεν έχουμε ακούσει ποτέ, θα αφυπνιστούν μέσα στο νου μας. Μετά όλο το όραμα διαλύεται στην πρωταρχική του ουσία, "σαν μια τέντα που καταρρέει μόλις κοπούν τα σχοινιά της"...
Αν έχουμε τη σταθερότητα ν' αναγνωρίσουμε αυτές τις εκδηλώσεις ως την ακτινοβολία της φύσης του πνεύματός μας, τότε θα απελευθερωθούμε. Χωρίς όμως την εμπειρία της άσκησης δε θα μπορούμε να κοιτάξουμε τα οράματα των λαμπερών μορφών, που είναι "λαμπρά σαν τον ήλιο". Αντίθετα, λόγω των συνηθειών και των τάσεων των προηγούμενων ζωών μας, η ματιά μας θα τραβηχτεί προς τα κάτω, προς τα έξι βασίλεια της Σαμσάρα. Αυτά είναι που θα αναγνωρίσουμε και που θα μας δελεάσουν να ξαναπέσουμε στην πλάνη...
Η Κατανόηση του Νταρμάτα: Το κλειδί για να καταλάβουμε αυτό το Μπάρντο, είναι ότι όλες οι εμπειρίες που συμβαίνουν σ' αυτό αποτελούν φυσική ακτινοβολία της φύσης του πνεύματός μας. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι απελευθερώνονται διάφορες όψεις της φωτισμένης του ενέργειας. Τα εκτυφλωτικά φαινόμενα του Νταρμάτα δεν μπορούν να ξεχωριστούν από τη φύση του πνεύματός μας. Είναι η αυθόρμητη έκφραση του. Έτσι όσο τρομακτικά και να είναι, δεν μπορούν να προκαλούν περισσότερο το φόβο μας απ' ό,τι ένα ψεύτικο λιοντάρι.
Αυστηρά μιλώντας όμως, θα ήταν λάθος να ονομάσουμε αυτά τα φαινόμενα "οράματα", ή ακόμα "εμπειρίες", διότι το όραμα και η εμπειρία εξαρτώνται από μια δυαδική σχέση ανάμεσα σ' έναν παρατηρητή και σε κάτι παρατηρούμενο. Αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα φαινόμενα του μπάρντο του Νταρμάτα σαν την ενέργεια της σοφίας του νου μας, τότε δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στον παρατηρητή και στο παρατηρούμενο φαινόμενο και αυτή είναι μια εμπειρία μη-δυαδικότητας. Το να ζήσουμε πλήρως αυτή την εμπειρία, ισοδυναμεί με το να επιτύχουμε την απελευθέρωση, γιατί η «απελευθέρωση εμφανίζεται στην μεταθανάτια κατάσταση, τη στιγμή που η συνείδηση μπορεί να κατανοήσει τις εμπειρίες της σαν τον ίδιο το νου μας».
Ως προς το ερώτημα τώρα, αν θα εμφανισθούν αυτές οι θεότητες σ' έναν Δυτικό και αν θα έχουν τότε γνώριμες Δυτικές μορφές, οι λάμα εξηγούν ότι: «Οι εκδηλώσεις του μπάρντο του Νταρμάτα ονομάζονται "αυθόρμητα παρούσες". Αυτό σημαίνει ότι είναι έμφυτες και ανεξάρτητες και υπάρχουν σε όλους μας. Η εμφάνισή τους δεν εξαρτάται από την ιδιαίτερη πνευματική κατανόηση που μπορεί να έχουμε. Αυτές δεν ανήκουν μόνο στους θιβετανούς, αλλά είναι μια παγκόσμια και βασική εμπειρία. Ο τρόπος όμως που γίνονται αντιληπτές εξαρτάται από την ιδιαίτερη κουλτούρα μας. Εφόσον είναι από τη φύση τους απεριόριστες, μπορούν να εκδηλωθούν με οποιαδήποτε μορφή. Έτσι μπορούν να πάρουν πιο γνώριμες μορφές για μας. Για παράδειγμα, οι Χριστιανοί ασκητές μπορούν να τις αντιληφθούν σαν τη μορφή του Χριστού ή της Παναγίας. Γενικά ο σκοπός όλων αυτών των φωτισμένων εκδηλώσεων είναι να μας βοηθήσουν κι επομένως μπορούν να πάρουν οποιαδήποτε μορφή είναι πιο κατάλληλη και ωφέλιμη για μας. Αλλά σε οποιαδήποτε μορφή και αν εμφανιστούν αυτές οι θεότητες, εκείνο που είναι σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει τελικά καμιά διαφορά στη βασική τους φύση.
Το Μπάρντο της Επαναγέννησης: Για τους περισσότερους ανθρώπους, η εμπειρία του θανάτου σημαίνει το πέρασμα σε μια κατάσταση λησμονιάς. Πρώτα προβάλει η Βασική Φωτεινότητα αλλά αποτυγχάνουμε να την αναγνωρίσουμε και πέφτουμε στο ασυνείδητο. Αυτή είναι η πρώτη αποτυχία αναγνώρισης, ή στάδιο άγνοιας και ονομάζεται στα Θιβετανικά Μα-Ρίγκπα, το αντίθετο της Ρίγκπα. Αυτή σημειώνει μέσα μας την έναρξη ενός άλλου κύκλου της σαμσάρα, που διακόπηκε για μια στιγμή κατά την ώρα του θανάτου. Τότε συμβαίνει το μπάρντο της Νταρμάτα που κι αυτό αναλάμπει απλώς και φεύγει χωρίς να το αναγνωρίσουμε. Αυτή είναι η δεύτερη αποτυχία αναγνώρισης, το δεύτερο στάδιο άγνοιας, ή Μα Ρίγκπα.
Το πρώτο πράγμα που αντιλαμβανόμαστε τότε, είναι "σαν να ξαναχωρίζεται ο ουρανός από τη γη". Ξυπνάμε ξαφνικά στην ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στο θάνατο και σε μια καινούργια επαναγέννηση. Αυτό ονομάζεται Μπάρντο της επαναγέννησης και είναι το τρίτο μπάρντο του θανάτου.
Με την αποτυχία μας να αναγνωρίσουμε τη Βασική Φωτεινότητα και το Μπάρντο του Νταρμάτα ενεργοποιούνται και επαναφυπνίζονται όλες οι συνηθισμένες τάσεις μας. Το Μπάρντο της επαναγέννησης είναι το διάστημα ανάμεσα στην επαναφύπνισή τους και στην είσοδο μας στη μήτρα της επόμενης ζωής μας! Εφόσον εδώ ο νους μας δεν περιορίζεται και δεν εμποδίζεται πια από το φυσικό μας σώμα, υπάρχουν άπειρες πιθανότητες για επαναγέννησή μας σε διαφορετικά βασίλεια. Το κύριο χαρακτηριστικό του Μπάρντο της επαναγέννησης είναι ότι ο νους αναλαμβάνει εδώ τον κυρίαρχο ρόλο, ενώ το μπάρντο της νταρμάτα ξετυλίχθηκε μέσα στο πεδίο της Ρίγκπα. Έτσι ενώ στο Μπάρντο του Νταρμάτα έχουμε έ- να σώμα φωτός, στο μπάρντο της επαναγέννησης έχουμε ένα νοητικό σώμα. Στο μπάρντο της επαναγέννησης ο νους μας έχει απέραντη διαύγεια και άπειρη κινητικότητα, αλλά η κατεύθυνση προς την οποία κινείται προσδιορίζεται αποκλειστικά από τις τάσεις του προηγούμενου κάρμα μας. Έτσι ονομάζεται καρμικό μπάρντο της επαναγέννησης, γιατί είναι ένα εντελώς αυτόματο ή τυφλό αποτέλεσμα των προηγούμενων πράξεών μας και τίποτα απ' όσα συμβαίνουν σε αυτό δεν είναι μια συνειδητή απόφαση από μέρους μας. Απλά παρασυρόμαστε εδώ κι εκεί από τη δύναμη του κάρμα.
Σ' αυτό το σημείο ο νους μας έχει φτάσει στο επόμενο στάδιο, στη διαδικασία της βαθμιαίας αποκάλυψής του. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μια διαδικασία αντίστροφη απ' τη διάλυση. Ξαναεμφανίζονται οι "άνεμοι" και μαζί με αυτούς έρχονται οι καταστάσεις της σκέψεις που συνδέονται με την άγνοια, την επιθυμία και το θυμό. Μετά, επειδή η ανάμνηση του περασμένου καρμικού σώματός μας είναι ακόμα φρέσκια στο νου μας, αναλαμβάνουμε ένα "νοητικό σώμα".
Το Νοητικό Σώμα
Το νοητικό μας σώμα στο μπάρντο της επαναγέννησης έχει ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά. Κατέχει όλες τις αισθήσεις του. Είναι εξαιρετικά ε-λαφρύ, διαυγές και ευκίνητο και η συνείδηση του λέγεται ότι είναι επτά φορές πιο καθαρή από ό,τι στη ζωή μας. Έχει επίσης ένα είδος διόρασης, που δεν είναι υπό συνειδητό έλεγχο, αλλά του δίνει την ικανότητα να διαβάζει το μυαλό των άλλων. Στην αρχή αυτό το νοητικό σώμα έχει μια μορφή όμοια με του σώματος της προηγούμενης ζωής, αλλά δεν έχει κανένα φυσικό ελάττωμα και βρίσκεται στην ακμή της ζωής του.
Λόγω της δύναμης της εννοιολογικής σκέψης, που είναι γνωστή επίσης σαν "ο καρμικός άνεμος", το νοητικό σώμα είναι ανίκανο να παραμείνει ακίνητο, ακόμα και για μια στιγμή! Μπορεί να πάει οπουδήποτε θέλει χωρίς κανένα εμπόδιο, απλά με τη σκέψη του. Επειδή δεν έχει υλική βάση, μπορεί να περάσει μέσα από τοίχους και βουνά. Μπορεί επίσης να βλέπει μέσα απ' τα τρισδιάστατα αντικείμενα. Επειδή όμως μας λείπει η πατρική και η μητρική ουσία του φυσικού σώματος, δεν έχουμε πια φως του ήλιου ή της σελήνης, αλλά μια αμυδρή μόνο λάμψη που φωτίζει το χώρο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας! Μπορούμε να δούμε άλλα όντα του Μπάρντο, εκτός απ' αυτά που έχουν το είδος της διόρασης που αναπτύσσεται με το βαθύ διαλογισμό. Έτσι μπορούμε να συναντήσουμε και να συζητήσουμε για φευγαλέες στιγμές με πολλούς άλλους ταξιδιώτες στον κόσμο του Μπάρντο, αυτούς που έχουν πεθάνει πριν από μας.
Λόγω της παρουσίας των πέντε στοιχείων στην κατασκευή του νοητικού μας σώματος, αυτό φαίνεται σαν στερεό και νοιώθουμε ακόμα και "τσιμπήματα" πείνας. Οι διδασκαλίες του Μπάρντο λένε ότι το νοητικό σώμα αναδύει οσμές και θρέφεται από καμένες προσφορές, αλλά μπορεί να ωφεληθεί από προσφορές που αφιερώνονται ειδικά στ' όνομά του. Σ' αυτή την κατάσταση η νοητική δραστηριότητα είναι πολύ γρήγορη. Η μία σκέψη διαδέχεται γρήγορα την άλλη και μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα συγχρόνως. Ο νους συνεχίζει να προσκολλιέται σε προηγούμενα πρότυπα και συνήθειες, ιδιαίτερα στις εμπειρίες και στην πεποίθηση του ότι αυτές είναι τελείως πραγματικές.
Οι Εμπειρίες του Μπάρντο της Επαναγέννησης
Κατά τις πρώτες βδομάδες του Μπάρντο έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε άνδρες και γυναίκες ό-πως ακριβώς και στην προηγούμενη ζωή μας. Δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε νεκροί. Γυρίζουμε στο σπίτι μας για να συναντήσουμε την οικογένειά μας και τους αγαπημένους μας. Προσπαθούμε να τους μιλήσουμε, να τους αγγίξουμε στον ώμο. Αλλά αυτοί δεν απαντούν ή δείχνουν σα να μην έχουν καν επίγνωση ότι είμαστε εκεί. Όσο σκληρά και αν προσπαθούμε τίποτα δεν μπορεί να τους κάνει να μας παρατηρήσουν. Τους παρακολουθούμε ανήμποροι να κλαίνε και να κάθονται συντετριμμένοι από τον θάνατό μας. Προσπαθούμε χωρίς επιτυχία να χρησιμοποιήσουμε αυτά που μας ανήκουν. Η θέση μας δεν υπάρχει πια στο τραπέζι κι έχουν γίνει μερικές αλλαγές που μας αποστερούν από τα πράγματά μας. Νιώθουμε θυμωμένοι, πληγωμένοι και απογοητευμένοι.
Αν είμαστε πολύ προσκολλημένοι στο σώμα μας, μπορεί ακόμα να προσπαθήσουμε μάταια να ξαναμπούμε ή να πλανηθούμε πάνω απ' αυτό. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις το νοητικό σώμα μπορεί να χρονοτριβεί κοντά στα υπάρχοντά του ή στο σώμα του για βδομάδες ή ακόμα για χρόνια. Παρ' όλα αυτά μπορεί να μην καταλάβουμε ότι είμαστε νεκροί. Μόνον όταν δούμε ότι δεν αφήνουμε σκιά, ότι δεν σχηματίζουμε είδωλο στον καθρέφτη, ή ότι δεν αφήνουμε αποτυπώματα στο έδαφος, τότε μόνο θα το καταλαβαίνουμε. Το σοκ που θα πάθουμε τότε μπορεί να είναι τόσο μεγάλο που να μας κάνει να "λιποθυμήσουμε".
Στο μπάρντο της επαναγέννησης ξαναζούμε όλες τις εμπειρίες της προηγούμενης ζωής μας με την παραμικρή τους λεπτομέρεια, έστω και αν αυτές ήταν ξεχασμένες στη μνήμη μας και ξαναεπισκεπτόμαστε τόπους, όπως λένε οι δάσκαλοι, "όπου δεν κάναμε τίποτα παραπάνω από το να φτύσουμε απλώς στο έδαφος"!
Η αεικίνητη μοναχική μας περιπλάνηση στον κόσμο του Μπάρντο είναι τόσο μανιώδης όσο ένας εφιάλτης και όπως ακριβώς σ" ένα όνειρο που πιστεύουμε ότι έχουμε φυσικό σώμα και ότι υπάρχουμε πραγματικά. Εντούτοις όλες οι εμπειρίες αυτού του μπάρντο προβάλλουν από το νου μας, δημιουργημένες από το κάρμα μας και τις παλιές συνήθειές μας.
Παρασυρόμαστε αμείλικτα απ' τον άνεμο του κάρμα, ανίκανοι να κρατηθούμε από οπουδήποτε. Κατειλημμένοι από φόβο περιπλανιόμαστε άσκοπα και απελπισμένα μέσα στο σκοτάδι του μπάρντο. Βασανισμένοι από την πείνα και τη δίψα, ζητάμε καταφύγιο εδώ κι εκεί. Οι αντιλήψεις του μυαλού μας αλλάζουν κάθε στιγμή, προβάλλοντας μας εναλλασσόμενες καταστάσεις λύπης και χαράς. Εμφανίζεται στο νου μας η επιθυμία για ένα φυσικό σώμα, αλλά δεν μπορούμε να βρούμε ένα κι αυτό μας βυθίζει περισσότερο στον πόνο. Ολόκληρο το τοπίο και το περιβάλλον δημιουργείται από το κάρμα μας και ο κόσμος του Μπάρντο κατοικείται από τις εφιαλτικές εικόνες των δικών μας ψευδαισθήσεων.
Αν η βασική τάση στη ζωή μας ήταν θετική, η αντίληψη και εμπειρία μας στο μπάρντο θα είναι αναμεμιγμένη με μακαριότητα και ευτυχία, ενώ αν ζήσαμε μια βλαβερή ζωή οι εμπειρίες μας θα είναι οδυνηρές. Έτσι οι Θιβετανοί λένε ότι «οι ψαράδες, οι κρεοπώλες και οι κυνηγοί, θα κυνηγιούνται από θηριώδεις αποδόσεις των προηγούμενων θυμάτων τους».
Η Διάρκεια του Μπάρντο της Επαναγέννησης Ολόκληρο το μπάρντο της επαναγέννησης έχει μέση διάρκεια 49 ημερών και ελάχιστη διάρκεια μιας εβδομάδας. Παρουσιάζει όμως διακυμάνσεις όπως και η ζωή μας στην οποία άλλοι πεθαίνουν υπέργηροι και άλλοι πολλοί νέοι. Μερικοί ακόμα μπορούν να κολλήσουν στο Μπάρντο και να γίνουν πνεύματα ή φαντάσματα! Στη διάρκεια των πρώτων 21 ημερών του Μπάρντο, εξακολουθούμε να έχουμε δυνατή την εντύπωση της προηγούμενης ζωής μας κι επομένως αυτή είναι η πιο σημαντική περίοδος για να μπορέσουν οι ζωντανοί να βοηθήσουν ένα νεκρό άτομο. Μετά απ' αυτήν αρχίζει να σχηματοποιείται και να κυριαρχεί η μελλοντική ζωή μας.
Πρέπει να περιμένουμε στο Μπάρντο μέχρι να μπορέσουμε να κάνουμε μια καρμική σύνδεση με τους μελλοντικούς γονείς μας. Υπάρχουν όμως δυο ειδικές περιπτώσεις που δε χρειάζεται να περιμένουμε & αυτή την ενδιάμεση κατάσταση, γιατί η ένταση της δύναμης του κάρμα μάς παρασέρνει αμέσως στην επόμενη επαναγέννηση. Η πρώτη είναι όταν έχουμε ζήσει εξαιρετικά θετικές ζωές κι έχουμε εκπαιδεύσει το νου μας στην πνευματική άσκηση, οπότε η δύναμη της πραγμάτωσης μας, μας φέρνει κατευθείαν σε μια καλή επαναγέννηση. Η δεύτερη περίπτωση είναι όταν ζήσαμε μια αρνητική και βλαβερή ζωή οπότε σπρωχνόμαστε γρήγορα στην επόμενη δυσμενή επαναγέννηση μας, όποια και να είναι αυτή.
Τα Τέσσερα Στάδια του Νταρμάτα:
Με το τέλος της διαδικασία διάλυσης και την ανάδυση της Βασικής Φωτεινότητας φτάνουμε σε μια τελείως καινούργια διάσταση, που αρχίζει τώρα ν' αποκαλύπτεται. Η τελική φάση της διαδικασίας διάλυσης των στοιχείων είναι η εμπειρία του σταδίου της Πλήρους Επίτευξης. Αυτή περιγράφεται σαν έναν ουρανό καλυμμένο από σκοτάδι. Η ανάδυση της Βασικής Φωτεινότητας είναι σαν την καθαρότητα του ασυννέφιαστου ουρανού, πριν ακριβώς την αυγή. Τώρα αρχίζει ν' ανατέλλει σιγά-σιγά σε όλη τη δόξα του ο ήλιος του Νταρμάτα, "φωτίζοντας ολόκληρη τη χώρα". Η φυσική ακτινοβολία της Ρίγκπα, της φύσης του πνεύματος μας, εκδηλώνεται αυθόρμητα και λάμπει αστραφτερά σα φως και ενέργεια. Όπως ακριβώς ο ήλιος ανατέλλει στον καθαρό ουρανό, έτσι και τα φωτεινά φαινόμενα της νταρμάτα θα αναδυθούν από τον χώρο της Βασικής Φωτεινότητας που διαποτίζει τα πάντα. Το όνομα που δίνεται σ' αυτή την εκδήλωση ήχου, φωτός και χρωμάτων είναι Αυθόρμητη Παρουσία, γιατί είναι πάντα και έμφυτα παρούσα μέσα στο χώρο της "αρχέγονης καθαρότητας", που αποτελεί τη βάση της.
Το μπάρντο του Νταρμάτα έχει τέσσερεις φάσεις, κάθε μια από τις οποίες μας προσφέρει μια άλλη ευκαιρία για απελευθέρωση. Αν δεν αρπάξουμε αυτή την ευκαιρία, τότε θα ξετυλιχθεί η επόμενη φάση.
1. Η Φωτεινότητα - Το τοπίο του Φωτός
Στο μπάρντο της νταρμάτα, αναλαμβάνουμε ένα φωτεινό σώμα. Το πρώτο στάδιο αυτού του μπάρντο είναι όταν "ο χώρος διαλύεται σε φωτεινότητα". Ξαφνικά αποκτάμε συνείδηση ενός ροϊκού, δονητικού κόσμου από ήχο, φως και χρώματα. Όλες οι συνηθισμένες μορφές του γνωστού περιβάλλοντός μας έχουν λιώσει σ' ένα τοπίο φωτός που περιλαμβάνει τα πάντα. Είναι λαμπερό, καθαρό και ακτινοβόλο, διαφανές και πολύχρωμο, απέραντο πέρα από κάθε είδος διάστασης ή κατεύθυνσης, φεγγοβόλο και σε συνεχή κίνηση. Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών το αναφέρει σαν έναν αντικατοπτρισμό, σε μια πεδιάδα μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού. Τα χρώματά του είναι η φυσική έκφραση των έμφυτων στοιχειακών ιδιοτήτων του νου. Ο χώρος γίνεται αντιληπτός σαν ένα μπλε φως, το νερό σαν ένα λευκό φως, η γη σαν ένα κίτρινο, η φωτιά σαν ένα κόκκινο και ο αέρας σαν ένα πράσινο φως.
Το πόσο σταθερές είναι αυτές οι εκθαμβωτικές εμφανίσεις φωτός στο μπάρντο του Νταρμάτα εξαρτάται από τη σταθερότητα που έχουμε καταφέρει να αποκτήσουμε με ειδικές ασκήσεις. Μόνο μια πραγματική κυριαρχία αυτή της φάσης θα μας βοηθήσει να σταθεροποιήσουμε την εμπειρία μας και να τη χρησιμοποιήσουμε για να πετύχουμε την απελευθέρωση. Διαφορετικά το Μπάρντο της νταρμάτα θα περάσει από δίπλα μας σαν αστραπή. Δε θα γνωρίζουμε ούτε καν τι έχει συμβεί...
2. Η Ενοποίηση, οι Θεότητες
Αν δεν μπορέσουμε ν' αναγνωρίσουμε αυτή την κατάσταση ως αυθόρμητη εκδήλωση της Ρίγκπα, οι απλές ακτίνες και τα χρώματα αρχίζουν να ενώνονται σε σημεία ή σφαίρες φωτός διαφόρων μεγεθών, που ονομάζονται "τίγκλε". Μέσα σ' αυτές εμφανίζονται οι "μαντάλες των ειρηνικών και άγριων θεοτήτων", σαν τεράστιες σφαιρικές συγκεντρώσεις φωτός που καταλαμβάνουν ολόκληρο το χώρο. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο, όπου η φωτεινότητα γίνεται αντιληπτή με τη μορφή φωτισμένων όντων ή "θεοτήτων" διαφόρων μεγεθών, χρωμάτων, μορφής και χαρακτηριστικών. Το φως που αυτές ακτινοβολούν είναι εκθαμβωτικό, ο ήχος τρομακτικός σαν το μουγκρητό χιλιάδων κεραυνών και οι ακτίνες φωτός σαν ακτίνες λέιζερ που εισχωρούν στα πάντα. (Οι μορφές τους ποικίλουν ανάλογα με την προηγούμενη παιδεία του ατόμου)...
Είναι οι 42 ειρηνικές και οι 58 άγριες θεότητες που απεικονίζονται στη Θιβετανική Βίβλο των Νεκρών. Το όραμα αυτό γεμίζει ολόκληρη την αντίληψη μας με τέτοια ένταση, ώστε αν δεν μπορέσουμε να το αναγνωρίσουμε ως αυτό που είναι - μια προβολή του ίδιου του νου μας - θα μας παρουσιαστεί σαν κάτι τρομακτικό και απειλητικό. Μπορεί να μας καταλάβει φόβος και πανικός και να "λιποθυμήσουμε". Από μας και από τις "θεότητες" εκπέμπονται πολύ λεπτές ακτίνες φωτός, ενώνοντας την καρδιά μας μαζί τους. Αμέτρητες φωτεινές σφαίρες εμφανίζονται στις ακτίνες τους, που αυξάνουν και μετά "κυλούν προς τα πάνω", καθώς οι μορφές διαλύονται μέσα μας...
3. Η Σοφία
Αν αποτύχουμε και πάλι ν' αναγνωρίσουμε αυτή την κατάσταση και ν' αποκτήσουμε σταθερότητα, ξεδιπλώνεται το επόμενο στάδιο, κατά το οποίο "η ενοποίηση διαλύεται σε σοφία". Μια άλλη λεπτή ακτίνα φωτός ξεπηδά απ' την καρδιά μας ξετυλίγοντας ένα τεράστιο όραμα. Κάθε όμως λεπτομέρεια παραμένει ξεχωριστή και ακριβής. Αυτή είναι η εκδήλωση των διαφόρων μορφών σοφίας, που παρουσιάζονται μαζί, σε μια επίδειξη ξετυλιγόμενων "ταπήτων" φωτός και αστραφτερών σφαιρικών φωτεινών τίγκλε.
Πρώτα, σ' έναν τάπητα βαθιού μπλε φωτός εμφανίζονται μπλε λαμπυρίζοντα σαπφειροειδή τίγκλε, σε πενταπλές συγκροτήσεις. Πάνω από αυτόν, σ' έναν τάπητα λευκού φωτός, εμφανίζονται ακτινοβόλα τίγκλε, λευκά σαν τον κρύσταλλο. Πάνω απ' αυτόν, σ' έναν τάπητα κίτρινου φωτός, εμφανίζονται χρυσά τίγκλε και από πάνω του ένας τάπητας κόκκινου φωτός με ρουμπινένια κόκκινα τίγκλε. Αυτή η λαμπερή εκδήλωση φωτός είναι η εκδήλωση των πέντε σοφιών. Αυτές είναι η σοφία του περιβάλλοντος τα πάντα χώρου, η σαν καθρέπτης σοφία, η εξισωτική σοφία, η διακριτική σοφία και η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα. Αλλά εφόσον η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα τελειοποιείται μόνο κατά τη στιγμή της φώτισης, αυτή δεν εμφανίζεται ακόμη. Έτσι δεν υπάρχει πράσινος τάπητας φωτός και τίγκλε, εντούτοις αυτός ενυπάρχει σ' όλα τα άλλα χρώματα.
Αυτό που εκδηλώνεται εδώ είναι το δυναμικό της φώτισης και η σοφία που εκπληρώνει τα πάντα θα εμφανισθεί μόνον όταν φωτιστούμε. Αν δεν πετύχουμε τη φώτιση εδώ μένοντας αδιάσπαστοι μέσα στη φύση του πνεύματος μας, οι φωτεινοί τάπητες και τα τίγκλε τους, μαζί με τη Ρίγκπα μας, διαλύονται.
4. Η Αυθόρμητη Παρουσία:
Αναγγέλλει το τελικό στάδιο του Μπάρντο του Νταρμάτα "της σοφίας που διαλύεται σε αυθόρμητη παρουσία". Τώρα προβάλει ολόκληρη η πραγματικότητα σε μια τρομερή παρουσίαση. Πρώτα ανατέλλει η κατάσταση της αρχέγονης αγνότητας σαν ένας πεντακάθαρος ανοιχτός ουρανός. Μετά εμφανίζονται οι ειρηνικές και οι άγριες "μορφές/θεότητες", ακολουθούμενες από τα αγνά Φωτισμένα (Βουδικά) Βασίλεια και κάτω απ' αυτά τα έξι βασίλεια της σαμσαρικής (εξαρτημένης και φαινομενικής) ύπαρξης. Η απεραντοσύνη αυτού του οράματος υπερβαίνει κάθε συνηθισμένη φαντασία μας. Παρουσιάζονται όλες οι δυνατότητες, από τη σοφία και την απελευθέρωση, μέχρι τη σύγχυση και την επαναγέννηση.
Σ' αυτό το σημείο εμφανίζουμε την ικανότητα της διόρασης και της ανάμνησης. Για παράδειγμα, θα γνωρίζουμε πλήρως τις προηγούμενες και τις μελλοντικές ζωές μας, τα έξι βασίλεια της ύπαρξης και θα μπορούμε να "βλέπουμε" μέσα στο νου των άλλων. Στη στιγμή, θα θυμηθούμε ζωντανά οποιεσδήποτε διδασκαλίες έχουμε ακούσει. Ακόμα και διδασκαλίες που δεν έχουμε ακούσει ποτέ, θα αφυπνιστούν μέσα στο νου μας. Μετά όλο το όραμα διαλύεται στην πρωταρχική του ουσία, "σαν μια τέντα που καταρρέει μόλις κοπούν τα σχοινιά της"...
Αν έχουμε τη σταθερότητα ν' αναγνωρίσουμε αυτές τις εκδηλώσεις ως την ακτινοβολία της φύσης του πνεύματός μας, τότε θα απελευθερωθούμε. Χωρίς όμως την εμπειρία της άσκησης δε θα μπορούμε να κοιτάξουμε τα οράματα των λαμπερών μορφών, που είναι "λαμπρά σαν τον ήλιο". Αντίθετα, λόγω των συνηθειών και των τάσεων των προηγούμενων ζωών μας, η ματιά μας θα τραβηχτεί προς τα κάτω, προς τα έξι βασίλεια της Σαμσάρα. Αυτά είναι που θα αναγνωρίσουμε και που θα μας δελεάσουν να ξαναπέσουμε στην πλάνη...
Η Κατανόηση του Νταρμάτα: Το κλειδί για να καταλάβουμε αυτό το Μπάρντο, είναι ότι όλες οι εμπειρίες που συμβαίνουν σ' αυτό αποτελούν φυσική ακτινοβολία της φύσης του πνεύματός μας. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι απελευθερώνονται διάφορες όψεις της φωτισμένης του ενέργειας. Τα εκτυφλωτικά φαινόμενα του Νταρμάτα δεν μπορούν να ξεχωριστούν από τη φύση του πνεύματός μας. Είναι η αυθόρμητη έκφραση του. Έτσι όσο τρομακτικά και να είναι, δεν μπορούν να προκαλούν περισσότερο το φόβο μας απ' ό,τι ένα ψεύτικο λιοντάρι.
Αυστηρά μιλώντας όμως, θα ήταν λάθος να ονομάσουμε αυτά τα φαινόμενα "οράματα", ή ακόμα "εμπειρίες", διότι το όραμα και η εμπειρία εξαρτώνται από μια δυαδική σχέση ανάμεσα σ' έναν παρατηρητή και σε κάτι παρατηρούμενο. Αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα φαινόμενα του μπάρντο του Νταρμάτα σαν την ενέργεια της σοφίας του νου μας, τότε δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στον παρατηρητή και στο παρατηρούμενο φαινόμενο και αυτή είναι μια εμπειρία μη-δυαδικότητας. Το να ζήσουμε πλήρως αυτή την εμπειρία, ισοδυναμεί με το να επιτύχουμε την απελευθέρωση, γιατί η «απελευθέρωση εμφανίζεται στην μεταθανάτια κατάσταση, τη στιγμή που η συνείδηση μπορεί να κατανοήσει τις εμπειρίες της σαν τον ίδιο το νου μας».
Ως προς το ερώτημα τώρα, αν θα εμφανισθούν αυτές οι θεότητες σ' έναν Δυτικό και αν θα έχουν τότε γνώριμες Δυτικές μορφές, οι λάμα εξηγούν ότι: «Οι εκδηλώσεις του μπάρντο του Νταρμάτα ονομάζονται "αυθόρμητα παρούσες". Αυτό σημαίνει ότι είναι έμφυτες και ανεξάρτητες και υπάρχουν σε όλους μας. Η εμφάνισή τους δεν εξαρτάται από την ιδιαίτερη πνευματική κατανόηση που μπορεί να έχουμε. Αυτές δεν ανήκουν μόνο στους θιβετανούς, αλλά είναι μια παγκόσμια και βασική εμπειρία. Ο τρόπος όμως που γίνονται αντιληπτές εξαρτάται από την ιδιαίτερη κουλτούρα μας. Εφόσον είναι από τη φύση τους απεριόριστες, μπορούν να εκδηλωθούν με οποιαδήποτε μορφή. Έτσι μπορούν να πάρουν πιο γνώριμες μορφές για μας. Για παράδειγμα, οι Χριστιανοί ασκητές μπορούν να τις αντιληφθούν σαν τη μορφή του Χριστού ή της Παναγίας. Γενικά ο σκοπός όλων αυτών των φωτισμένων εκδηλώσεων είναι να μας βοηθήσουν κι επομένως μπορούν να πάρουν οποιαδήποτε μορφή είναι πιο κατάλληλη και ωφέλιμη για μας. Αλλά σε οποιαδήποτε μορφή και αν εμφανιστούν αυτές οι θεότητες, εκείνο που είναι σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει τελικά καμιά διαφορά στη βασική τους φύση.
Το Μπάρντο της Επαναγέννησης: Για τους περισσότερους ανθρώπους, η εμπειρία του θανάτου σημαίνει το πέρασμα σε μια κατάσταση λησμονιάς. Πρώτα προβάλει η Βασική Φωτεινότητα αλλά αποτυγχάνουμε να την αναγνωρίσουμε και πέφτουμε στο ασυνείδητο. Αυτή είναι η πρώτη αποτυχία αναγνώρισης, ή στάδιο άγνοιας και ονομάζεται στα Θιβετανικά Μα-Ρίγκπα, το αντίθετο της Ρίγκπα. Αυτή σημειώνει μέσα μας την έναρξη ενός άλλου κύκλου της σαμσάρα, που διακόπηκε για μια στιγμή κατά την ώρα του θανάτου. Τότε συμβαίνει το μπάρντο της Νταρμάτα που κι αυτό αναλάμπει απλώς και φεύγει χωρίς να το αναγνωρίσουμε. Αυτή είναι η δεύτερη αποτυχία αναγνώρισης, το δεύτερο στάδιο άγνοιας, ή Μα Ρίγκπα.
Το πρώτο πράγμα που αντιλαμβανόμαστε τότε, είναι "σαν να ξαναχωρίζεται ο ουρανός από τη γη". Ξυπνάμε ξαφνικά στην ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στο θάνατο και σε μια καινούργια επαναγέννηση. Αυτό ονομάζεται Μπάρντο της επαναγέννησης και είναι το τρίτο μπάρντο του θανάτου.
Με την αποτυχία μας να αναγνωρίσουμε τη Βασική Φωτεινότητα και το Μπάρντο του Νταρμάτα ενεργοποιούνται και επαναφυπνίζονται όλες οι συνηθισμένες τάσεις μας. Το Μπάρντο της επαναγέννησης είναι το διάστημα ανάμεσα στην επαναφύπνισή τους και στην είσοδο μας στη μήτρα της επόμενης ζωής μας! Εφόσον εδώ ο νους μας δεν περιορίζεται και δεν εμποδίζεται πια από το φυσικό μας σώμα, υπάρχουν άπειρες πιθανότητες για επαναγέννησή μας σε διαφορετικά βασίλεια. Το κύριο χαρακτηριστικό του Μπάρντο της επαναγέννησης είναι ότι ο νους αναλαμβάνει εδώ τον κυρίαρχο ρόλο, ενώ το μπάρντο της νταρμάτα ξετυλίχθηκε μέσα στο πεδίο της Ρίγκπα. Έτσι ενώ στο Μπάρντο του Νταρμάτα έχουμε έ- να σώμα φωτός, στο μπάρντο της επαναγέννησης έχουμε ένα νοητικό σώμα. Στο μπάρντο της επαναγέννησης ο νους μας έχει απέραντη διαύγεια και άπειρη κινητικότητα, αλλά η κατεύθυνση προς την οποία κινείται προσδιορίζεται αποκλειστικά από τις τάσεις του προηγούμενου κάρμα μας. Έτσι ονομάζεται καρμικό μπάρντο της επαναγέννησης, γιατί είναι ένα εντελώς αυτόματο ή τυφλό αποτέλεσμα των προηγούμενων πράξεών μας και τίποτα απ' όσα συμβαίνουν σε αυτό δεν είναι μια συνειδητή απόφαση από μέρους μας. Απλά παρασυρόμαστε εδώ κι εκεί από τη δύναμη του κάρμα.
Σ' αυτό το σημείο ο νους μας έχει φτάσει στο επόμενο στάδιο, στη διαδικασία της βαθμιαίας αποκάλυψής του. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μια διαδικασία αντίστροφη απ' τη διάλυση. Ξαναεμφανίζονται οι "άνεμοι" και μαζί με αυτούς έρχονται οι καταστάσεις της σκέψεις που συνδέονται με την άγνοια, την επιθυμία και το θυμό. Μετά, επειδή η ανάμνηση του περασμένου καρμικού σώματός μας είναι ακόμα φρέσκια στο νου μας, αναλαμβάνουμε ένα "νοητικό σώμα".
Το Νοητικό Σώμα
Το νοητικό μας σώμα στο μπάρντο της επαναγέννησης έχει ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά. Κατέχει όλες τις αισθήσεις του. Είναι εξαιρετικά ε-λαφρύ, διαυγές και ευκίνητο και η συνείδηση του λέγεται ότι είναι επτά φορές πιο καθαρή από ό,τι στη ζωή μας. Έχει επίσης ένα είδος διόρασης, που δεν είναι υπό συνειδητό έλεγχο, αλλά του δίνει την ικανότητα να διαβάζει το μυαλό των άλλων. Στην αρχή αυτό το νοητικό σώμα έχει μια μορφή όμοια με του σώματος της προηγούμενης ζωής, αλλά δεν έχει κανένα φυσικό ελάττωμα και βρίσκεται στην ακμή της ζωής του.
Λόγω της δύναμης της εννοιολογικής σκέψης, που είναι γνωστή επίσης σαν "ο καρμικός άνεμος", το νοητικό σώμα είναι ανίκανο να παραμείνει ακίνητο, ακόμα και για μια στιγμή! Μπορεί να πάει οπουδήποτε θέλει χωρίς κανένα εμπόδιο, απλά με τη σκέψη του. Επειδή δεν έχει υλική βάση, μπορεί να περάσει μέσα από τοίχους και βουνά. Μπορεί επίσης να βλέπει μέσα απ' τα τρισδιάστατα αντικείμενα. Επειδή όμως μας λείπει η πατρική και η μητρική ουσία του φυσικού σώματος, δεν έχουμε πια φως του ήλιου ή της σελήνης, αλλά μια αμυδρή μόνο λάμψη που φωτίζει το χώρο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας! Μπορούμε να δούμε άλλα όντα του Μπάρντο, εκτός απ' αυτά που έχουν το είδος της διόρασης που αναπτύσσεται με το βαθύ διαλογισμό. Έτσι μπορούμε να συναντήσουμε και να συζητήσουμε για φευγαλέες στιγμές με πολλούς άλλους ταξιδιώτες στον κόσμο του Μπάρντο, αυτούς που έχουν πεθάνει πριν από μας.
Λόγω της παρουσίας των πέντε στοιχείων στην κατασκευή του νοητικού μας σώματος, αυτό φαίνεται σαν στερεό και νοιώθουμε ακόμα και "τσιμπήματα" πείνας. Οι διδασκαλίες του Μπάρντο λένε ότι το νοητικό σώμα αναδύει οσμές και θρέφεται από καμένες προσφορές, αλλά μπορεί να ωφεληθεί από προσφορές που αφιερώνονται ειδικά στ' όνομά του. Σ' αυτή την κατάσταση η νοητική δραστηριότητα είναι πολύ γρήγορη. Η μία σκέψη διαδέχεται γρήγορα την άλλη και μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα συγχρόνως. Ο νους συνεχίζει να προσκολλιέται σε προηγούμενα πρότυπα και συνήθειες, ιδιαίτερα στις εμπειρίες και στην πεποίθηση του ότι αυτές είναι τελείως πραγματικές.
Οι Εμπειρίες του Μπάρντο της Επαναγέννησης
Κατά τις πρώτες βδομάδες του Μπάρντο έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε άνδρες και γυναίκες ό-πως ακριβώς και στην προηγούμενη ζωή μας. Δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε νεκροί. Γυρίζουμε στο σπίτι μας για να συναντήσουμε την οικογένειά μας και τους αγαπημένους μας. Προσπαθούμε να τους μιλήσουμε, να τους αγγίξουμε στον ώμο. Αλλά αυτοί δεν απαντούν ή δείχνουν σα να μην έχουν καν επίγνωση ότι είμαστε εκεί. Όσο σκληρά και αν προσπαθούμε τίποτα δεν μπορεί να τους κάνει να μας παρατηρήσουν. Τους παρακολουθούμε ανήμποροι να κλαίνε και να κάθονται συντετριμμένοι από τον θάνατό μας. Προσπαθούμε χωρίς επιτυχία να χρησιμοποιήσουμε αυτά που μας ανήκουν. Η θέση μας δεν υπάρχει πια στο τραπέζι κι έχουν γίνει μερικές αλλαγές που μας αποστερούν από τα πράγματά μας. Νιώθουμε θυμωμένοι, πληγωμένοι και απογοητευμένοι.
Αν είμαστε πολύ προσκολλημένοι στο σώμα μας, μπορεί ακόμα να προσπαθήσουμε μάταια να ξαναμπούμε ή να πλανηθούμε πάνω απ' αυτό. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις το νοητικό σώμα μπορεί να χρονοτριβεί κοντά στα υπάρχοντά του ή στο σώμα του για βδομάδες ή ακόμα για χρόνια. Παρ' όλα αυτά μπορεί να μην καταλάβουμε ότι είμαστε νεκροί. Μόνον όταν δούμε ότι δεν αφήνουμε σκιά, ότι δεν σχηματίζουμε είδωλο στον καθρέφτη, ή ότι δεν αφήνουμε αποτυπώματα στο έδαφος, τότε μόνο θα το καταλαβαίνουμε. Το σοκ που θα πάθουμε τότε μπορεί να είναι τόσο μεγάλο που να μας κάνει να "λιποθυμήσουμε".
Στο μπάρντο της επαναγέννησης ξαναζούμε όλες τις εμπειρίες της προηγούμενης ζωής μας με την παραμικρή τους λεπτομέρεια, έστω και αν αυτές ήταν ξεχασμένες στη μνήμη μας και ξαναεπισκεπτόμαστε τόπους, όπως λένε οι δάσκαλοι, "όπου δεν κάναμε τίποτα παραπάνω από το να φτύσουμε απλώς στο έδαφος"!
Η αεικίνητη μοναχική μας περιπλάνηση στον κόσμο του Μπάρντο είναι τόσο μανιώδης όσο ένας εφιάλτης και όπως ακριβώς σ" ένα όνειρο που πιστεύουμε ότι έχουμε φυσικό σώμα και ότι υπάρχουμε πραγματικά. Εντούτοις όλες οι εμπειρίες αυτού του μπάρντο προβάλλουν από το νου μας, δημιουργημένες από το κάρμα μας και τις παλιές συνήθειές μας.
Παρασυρόμαστε αμείλικτα απ' τον άνεμο του κάρμα, ανίκανοι να κρατηθούμε από οπουδήποτε. Κατειλημμένοι από φόβο περιπλανιόμαστε άσκοπα και απελπισμένα μέσα στο σκοτάδι του μπάρντο. Βασανισμένοι από την πείνα και τη δίψα, ζητάμε καταφύγιο εδώ κι εκεί. Οι αντιλήψεις του μυαλού μας αλλάζουν κάθε στιγμή, προβάλλοντας μας εναλλασσόμενες καταστάσεις λύπης και χαράς. Εμφανίζεται στο νου μας η επιθυμία για ένα φυσικό σώμα, αλλά δεν μπορούμε να βρούμε ένα κι αυτό μας βυθίζει περισσότερο στον πόνο. Ολόκληρο το τοπίο και το περιβάλλον δημιουργείται από το κάρμα μας και ο κόσμος του Μπάρντο κατοικείται από τις εφιαλτικές εικόνες των δικών μας ψευδαισθήσεων.
Αν η βασική τάση στη ζωή μας ήταν θετική, η αντίληψη και εμπειρία μας στο μπάρντο θα είναι αναμεμιγμένη με μακαριότητα και ευτυχία, ενώ αν ζήσαμε μια βλαβερή ζωή οι εμπειρίες μας θα είναι οδυνηρές. Έτσι οι Θιβετανοί λένε ότι «οι ψαράδες, οι κρεοπώλες και οι κυνηγοί, θα κυνηγιούνται από θηριώδεις αποδόσεις των προηγούμενων θυμάτων τους».
Η Διάρκεια του Μπάρντο της Επαναγέννησης Ολόκληρο το μπάρντο της επαναγέννησης έχει μέση διάρκεια 49 ημερών και ελάχιστη διάρκεια μιας εβδομάδας. Παρουσιάζει όμως διακυμάνσεις όπως και η ζωή μας στην οποία άλλοι πεθαίνουν υπέργηροι και άλλοι πολλοί νέοι. Μερικοί ακόμα μπορούν να κολλήσουν στο Μπάρντο και να γίνουν πνεύματα ή φαντάσματα! Στη διάρκεια των πρώτων 21 ημερών του Μπάρντο, εξακολουθούμε να έχουμε δυνατή την εντύπωση της προηγούμενης ζωής μας κι επομένως αυτή είναι η πιο σημαντική περίοδος για να μπορέσουν οι ζωντανοί να βοηθήσουν ένα νεκρό άτομο. Μετά απ' αυτήν αρχίζει να σχηματοποιείται και να κυριαρχεί η μελλοντική ζωή μας.
Πρέπει να περιμένουμε στο Μπάρντο μέχρι να μπορέσουμε να κάνουμε μια καρμική σύνδεση με τους μελλοντικούς γονείς μας. Υπάρχουν όμως δυο ειδικές περιπτώσεις που δε χρειάζεται να περιμένουμε & αυτή την ενδιάμεση κατάσταση, γιατί η ένταση της δύναμης του κάρμα μάς παρασέρνει αμέσως στην επόμενη επαναγέννηση. Η πρώτη είναι όταν έχουμε ζήσει εξαιρετικά θετικές ζωές κι έχουμε εκπαιδεύσει το νου μας στην πνευματική άσκηση, οπότε η δύναμη της πραγμάτωσης μας, μας φέρνει κατευθείαν σε μια καλή επαναγέννηση. Η δεύτερη περίπτωση είναι όταν ζήσαμε μια αρνητική και βλαβερή ζωή οπότε σπρωχνόμαστε γρήγορα στην επόμενη δυσμενή επαναγέννηση μας, όποια και να είναι αυτή.
Τα ''Μπάρντο'' του θανάτου και η θιβετανική βίβλος των νεκρών 3ο Μέρος
Η Κρίση
Μερικές αφηγήσεις του Μπάρντο περιγράφουν μια σκηνή κρίσης, ένα είδος αναθεώρησης της ζωής μας παρόμοια με την μεταθανάτια κρίση που αναφέρεται σε άλλες παραδόσεις. Η καλή συνείδησή σου, ένας άσπρος προστάτης άγγελος, είναι ο υπερασπιστής σου, ενώ η κακή συνείδησή σου, ένας μαύρος δαίμονας, σου υποβάλει "μήνυση". Το καλό και το κακό απαριθμούνται σαν άσπρα και μαύρα βότσαλα. Ο "Κύριος του θανάτου" που προΐσταται στη σκηνή συμβουλεύεται μετά
τον καθρέπτη του κάρμα και αποφασίζει.
Αυτή η κρίση έχει μερικές ενδιαφέρουσες αναλογίες με το πανόραμα της ζωής που παρουσιάζεται στις εμπειρίες προσωρινού θανάτου. Μια γυναίκα αναφέρει:" Σου δείχνεται η ζωή σου και αποφασίζεις. Εσύ κρίνεις τον εαυτό σου. Σου έχουν συγχωρεθεί όλες σου οι αμαρτίες, αλλά μπορείς να συγχωρέσεις τον εαυτό σου που δεν έκανες τα πράγματα που έπρεπε να είχες κάνει και για τα άσχημα πράγματα που μπορεί να έκανες στη ζωή σου; Μπορείς να συγχωρέσεις τον εαυτό σου; Αυτή είναι η κρίση". Τελικά μια Κρίση συμβαίνει μέσα στο νου μας. Εμείς είμαστε ο κρινόμενος και εμείς ο κριτής. Η στιγμή της κρίσης δείχνει επίσης ότι εκείνο που μετρά σε τελική ανάλυση, είναι το κίνητρο πίσω από κάθε πράξη μας και ότι δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από τα αποτελέσματα των περασμένων πράξεων μας, των λέξεων και των σκέψεων μας, αλλά και τις εντυπώσεις με τις συνήθειες που έχουν χαράξει αυτές πάνω μας. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε τελείως υπεύθυνοι, όχι μόνο γι' αυτή τη ζωή αλλά και για τις επόμενες ζωές μας.
Η Δύναμη του Νου
Εφόσον ο νους μας είναι τόσο ευκίνητος και ευάλωτος στο μπάρντο, οι σκέψεις που εμφανίζονται έχουν τρομερή δύναμη και επιρροή. Χωρίς ένα φυσικό σώμα να μας γειώνει, αυτές γίνονται πραγματικότητα. Ας σκεφτούμε την έντονη λύπη και το θυμό που μπορεί να νιώσουμε βλέποντας άπληστους συγγενείς να πέφτουν σαν κοράκια πάνω στην περιουσία μας, ή φίλους που αγαπούσαμε βαθειά και νομίζαμε ότι μας αγαπούσαν και αυτοί, να μιλούν μ' έναν χλευαστικό και υποτιμητικό τρόπο για μας. Η αντίδραση μας μπορεί να είναι τόσο βίαιη που να μας οδηγήσει κατευθείαν σε μια ατυχή επαναγέννηση. Η τρομερή δύναμη της σκέψης είναι λοιπόν το κύριο χαρακτηριστικό του μπάρντο της επαναγέννησης. Αυτή την κρίσιμη στιγμή είμαστε εντελώς εκτεθειμένοι στις τάσεις και στις συνήθειες που αφήσαμε να αναπτυχθούν και να μας κυριαρχήσουν. Αν δεν ελέγξουμε αυτές τις τάσεις και τις συνήθειες σ' αυτήν τη ζωή και δεν τις εμποδίσουμε να καταλάβουν το νου μας, θα αποβούμε τα μοιραία θύματά τους στο μπάρντο της επαναγέννησης, παρασυρόμενοι εδώ κι εκεί από την δύναμή τους.
Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών προσπαθεί να ξυπνήσει μέσα μας οποιαδήποτε σχέση είχαμε με την πνευματική άσκηση και μας ενθαρρύνει να εγκαταλείψουμε την προσκόλληση μας στους ανθρώπους και στα πράγματα, όπως και τον πόθο μας για ένα σώμα. Μας συμβουλεύει επίσης να μην παραδινόμαστε στην επιθυμία και στο θυμό, να καλλιεργούμε την καλοσύνη αντί την εχθρότητα και να μην κάνουμε ούτε να σκεπτόμαστε αρνητικές πράξεις. Τέλος μας υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε. Από τη μια μεριά μας λέει ότι οι τρομακτικές μορφές του μπάρντο δεν είναι τίποτα άλλο από απατηλές προβολές μας που είναι στη φύση τους κενές και από την άλλη ότι έχουμε ένα νοητικό σώμα από τάσεις και συνήθειες του παρελθόντος που είναι επίσης κενό. Επομένως η κενότητα δεν μπορεί να βλάψει την κενότητα"!
Στο Μπάρντο της επαναγέννησης τα Βουδικά βασίλεια δεν εμφανίζονται αυθόρμητα όπως στο μπάρντο του Νταρμάτα.
Αν τα θυμηθούμε μπορούμε απλά να μεταφερθούμε εκεί με τη δύναμη του νου μας. Λέγεται ότι όταν επικαλεστούμε έναν Βούδα, αυτός θα εμφανισθεί αμέσως μπροστά μας. Να θυμόμαστε όμως ότι παρόλο που οι δυνατότητές μας είναι άπειρες, πρέπει να έχουμε κάποιο ελάχιστο, αν όχι πλήρη έλεγχο πάνω στο νου μας για να συμβεί αυτό, πράγμα που είναι ιδιαίτερα δύσκολο σ' αυτό το μπάρντο όπου ο νους μας είναι ευάλωτος, διασπασμένος και αεικίνητος.
Έτσι κάθε φορά που επαναφέρουμε τη συνείδησή μας, ακόμα και για μια στιγμή, ας θυμηθούμε αμέσως τη σχέση μας με την πνευματική άσκηση, το δάσκαλό μας, το Βούδα ή το Χριστό και ας τους επικαλεστούμε μ' όλη μας τη δύναμη. Αν στη ζωή μας είχαμε αναπτύξει το φυσικό αντανακλαστικό της προσευχής στις δύσκολες, κρίσιμες, ή ανεξέλεγκτες καταστάσεις, τότε θα μπορούμε εκείνη τη στιγμή να επικαλεσθούμε ένα φωτισμένο ον, όπως ο Χριστός ή η Παναγία. Αν μπορούμε να τους επικαλεστούμε ένθερμα με προσηλωμένη αφοσίωση και μ' όλη μας την καρδιά, τότε με τη δύναμη της ευλογίας τους ο νους μας θα ενωθεί με το χώρο της σοφίας τους και θα απελευθερωθούμε. Μπορεί η προσευχή σ' αυτή τη ζωή να μη δείχνει ότι φέρνει μεγάλα αποτελέσματα, αλλά τα αποτελέσματά της στο μπάρντο είναι πολύ ισχυρά.
Η Επαναγέννηση
Όσο πλησιάζει η στιγμή για να ξαναγεννηθούμε, τόσο μεγαλώνει κι η επιθυμία μας για ένα υλικό σώμα και ψάχνουμε να βρούμε κάποιο "διαθέσιμο". Αρχίζουν τότε να εμφανίζονται διάφορα σημάδια που μας προειδοποιούν για το βασίλειο που πιθανώς θα ξαναγεννηθούμε. Φώτα με διαφορετικά χρώματα λάμπουν από τα έξι βασίλεια της ύπαρξης και θα νιώσουμε να τραβιόμαστε προς το ένα ή το άλλο, ανάλογα με το αρνητικό συναίσθημα που κυριαρχεί στο νου μας. Μόλις έχουμε τραβηχτεί σ' ένα απ' αυτά τα φώτα, είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψουμε. Τότε θα εμφανιστούν εικόνες και οράματα, που συνδέονται με τα διάφορα βασίλεια της ύπαρξης. Συγχρόνως θα έχουμε μια έντονη επιθυμία και πόθο για ορισμένα βασίλεια και θα τραβιόμαστε προς αυτά εντελώς ενστικτωδώς. Οι διδασκαλίες μας προειδοποιούν ότι σ αυτό το σημείο υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από την διακαή επιθυμία μας να ξαναγεννηθούμε, να τραβηχτούμε προς οποιοδήποτε μέρος φαίνεται να μας προσφέρει κάποια ασφάλεια. Αν απογοητευθούμε, ο θυμός που θα νιώσουμε μπορεί από μόνος του να τερματίσει το μπάρντο και να μας οδηγήσει βίαια στο αντίστοιχο βασίλειο. Έτσι η επόμενη επαναγέννησή μας προσδιορίζεται από την επιθυμία, το θυμό και την άγνοια. Τη στιγμή πάντως που θα καταλάβουμε τι μας συμβαίνει, θα μπορούμε να επηρεάσουμε την πραγματικότητά μας και να αλλάξουμε το πεπρωμένο μας.
Παρασυρόμενοι από τον άνεμο του κάρμα θα φτάσουμε μετά σ' ένα μέρος όπου οι μελλοντικοί γονείς μας κάνουν έρωτα. Βλέποντάς τους, θα τραβηχτούμε συναισθηματικά εκεί και λόγω παλιών καρμικών σχέσεών μας μαζί τους θα αρχίσουμε να νιώθουμε μια ισχυρή έλξη ή αποστροφή. Η έλξη και επιθυμία για τη μητέρα, μαζί με έχθρα ή ζήλεια για τον πατέρα, θα μας κάνουν να ξαναγεννηθούμε σαν αγόρι και το αντίστροφο σαν κορίτσι. Αν παραδοθούμε όμως σ' αυτά τα ισχυρά πάθη, όχι μόνο θα ξαναγεννηθούμε, αλλά αυτό το ίδιο συναίσθημα μπορεί να μας οδηγήσει σ' ένα κατώτερο βασίλειο.
Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε να ξαναγεννηθούμε ή για να κατευθύνουμε την επόμενη επαναγέννησή μας; Οι διδασκαλίες του Μπάρντο μας δίνουν δύο ιδιαίτερα είδη οδηγιών για να παρεμποδίσουμε μια γέννηση και για να επιλέξουμε μια καλή επαναγέννηση. Θα αναφερθούμε πρώτα στις οδηγίες για "το κλείσιμο της μήτρας που οδηγεί προς μια άλλη γέννηση": Η καλύτερη μέθοδος είναι να εγκαταλείψουμε τα συναισθήματα της επιθυμίας, του θυμού ή της ζήλειας και ν' αναγνωρίσουμε ότι καμιά από αυτές τις εμπειρίες του Μπάρντο δεν είναι μια έσχατη πραγματικότητα. Αν μπορούμε να το αντιληφθούμε αυτό και να αναπαύσουμε μετά το νου μας μέσα στην πραγματική, κενή φύση του, τότε αυτό θα εμποδίσει την επαναγέννησή μας.
Η επόμενη καλύτερη μέθοδος για να εμποδίσουμε την επαναγέννησή μας, είναι να δούμε τους μελλοντικούς γονείς μας σαν το Βούδα. Θα πρέπει επίσης να έχουμε κάποιο συναίσθημα απάρνησης για τα βασίλεια της επιθυμίας και να σκεπτόμαστε μόνο τα αγνά Βουδικά βασίλεια. Αυτό θα εμποδίσει την επαναγέννησή μας και μπορεί να μας κάνει να ξαναγεννηθούμε σ' ένα Βουδικό βασίλειο.
Αν δεν μπορούμε να σταθεροποιήσουμε αρκετά το νου μας για να κάνουμε αυτή την άσκηση, τότε μας απομένουν μόνον οι μέθοδοι για να επιλέξουμε μια συγκεκριμένη επαναγέννηση. Αν θέλουμε να ξαναγεννηθούμε για να ακολουθήσουμε ένα πνευματικό δρόμο, τότε πρέπει να διαλέξουμε αποκλειστικά το ανθρώπινο βασίλειο. Μόνον σ' αυτό οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για μια πνευματική πρόοδο. Αν πρόκειται να ξαναγεννηθούμε σε μια ευνοϊκή κατάσταση στο ανθρώπινο βασίλειο, οι διδασκαλίες μας λένε ότι θα νιώσουμε να φθάνουμε σ' ένα πολυτελές και όμορφο σπίτι ή σε μια πόλη, ή ανάμεσα σ' ένα πλήθος ανθρώπων, ή θα δούμε ένα όραμα ζευγαριών που κάνουν έρωτα. Διαφορετικά δεν έχουμε δυνατότητα επιλογής. Τραβιόμαστε αμείλικτα προς τον τόπο της γέννησης μας, όπως ένα ζώο που βυθίζεται μέσα σ' ένα βάλτο. Τώρα είναι ο καιρός για προσευχή.
Αν εστιαστούμε έντονα και με επιθυμία, ακόμα κι αυτή τη στιγμή μπορούμε να γεννηθούμε σ' ένα από τα Βουδικά βασίλεια, διαφορετικά μπορούμε να επιδιώξουμε βαθειά να ξαναγεννηθούμε σε μια ανθρώπινη οικογένεια όπου μπορεί να συναντήσουμε τον πνευματικό δρόμο και να συνεχίσουμε το ταξίδι μας προς την απελευθέρωση. Αν όμως έχουμε ένα δυνατό κάρμα που μας σπρώχνει προς ένα ιδιαίτερο βασίλειο, τότε μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα επιλογής. Η παλιά μας έφεση πάντως και οι προσευχές μπορούν να μας βοηθήσουν να αναδιαμορφώσουμε το πεπρωμένο μας, ώστε να ξαναγεννηθούμε σε μια ζωή που θα μας οδηγήσει κάποια μέρα στη φώτιση.
Ακόμα και όταν μπαίνουμε στη μήτρα μπορούμε να συνεχίσουμε να προσευχόμαστε. Ακόμα και τώρα, μπορούμε να φανταστούμε τον εαυτό μας σαν οποιοδήποτε φωτισμένο ον και να ευλογήσουμε τη μήτρα στην οποία μπαίνουμε θεωρώντας την ως ένα άγιο περιβάλλον.
Αν επιτύχουμε να κατευθύνουμε το νου μας προς μια ανθρώπινη γέννηση, τότε θα έχουμε κάνει ένα πλήρη κύκλο. Όταν βλέπουμε τον πατέρα και τη μητέρα μας να κάνουν έρωτα, ο νους μας τραβιέται προς τα κει και μπαίνει μέσα στη μήτρα. Αυτό σημαδεύει το τέλος του μπάρντο της επαναγέννησης, καθώς ο νους μας ξαναβιώνει γρήγορα τα σημάδια των σταδίων της διάλυσης και της Βασικής Φωτεινότητας. Μετά εμφανίζεται πάλι η μαύρη εμπειρία της πλήρους αφύπνισης και την ίδια στιγμή γίνεται η σύνδεση μας με τη νέα μήτρα. Έτσι η ζωή ξεκινάει όπως ακριβώς τελειώνει: με τη
Βασική Φωτεινότητα.
Η Αποκάλυψη των Μπάρντο: Ας δούμε πάλι τι συμβαίνει σ' ένα άτομο που πεθαίνει, σε καθένα απ' τα τρία κρίσιμα στάδια του θανάτου:
1. Στο αποκορύφωμα της διαδικασίας του θανάτου, μετά τη διάλυση των στοιχείων, των αισθήσεων και των σκέψεων, ανατέλλει για μια στιγμή γυμνή η Βασική Φωτεινότητα, η έσχατη φύση του νου.
2. Μετά εκδηλώνεται γρήγορα πάλι η Ακτινοβολία αυτής της φύσης του νου με εκδηλώσεις ήχου, χρώματος και φωτός.
3. Ύστερα η συνείδηση του ατόμου αφυπνίζεται στο μπάρντο της επαναγέννησης. Ο συνηθισμένος νους του επιστρέφει και αναλαμβάνει τη μορφή του νοητικού του σώματος, που υπόκειται στις υπαγορεύσεις του προηγούμενου κάρμα του και των παλιών συνηθειών του. Αυτές κάνουν το συνηθισμένο νου να προσκολληθεί στις ψευδαισθητικές εμπειρίες του Μπάρντο θεωρώντας τες υλικές και πραγματικές.
Έτσι οι διδασκαλίες μας δείχνουν ότι ο θάνατος δεν είναι παρά τα τρία στάδια της διαδικασίας της βαθμιαίας εκδήλωσης του νου από την αγνότερη κατάσταση της ουσιαστικής φύσης του, μέχρι την τελική κρυσταλλοποίησή του σε μια νοητική μορφή. Οι διδασκαλίες προχωρούν ακόμα περισσότερο και μας λένε ότι αυτά τα τρία στάδια δεν εμφανίζονται μόνον στη διαδικασία του θανάτου, αλλά και τώρα αυτή την ίδια τη στιγμή, κάθε στιγμή, μέσα στο νου μας, στις σκέψεις, στα συναισθήματα μας και σε κάθε ξεχωριστό επίπεδο της συνειδητής εμπειρίας μας.
Η Διαδικασία στον Ύπνο:
Τα τρία στάδια της διαδικασίας του θανάτου μπορούν να γίνουν αντιληπτά και σε άλλα επίπεδα συνείδησης. Σε σχέση με τον ύπνο και τα όνειρά μας έχουμε:
1. Όταν αποκοιμόμαστε οι αισθήσεις και τα χονδροειδέστερα στρώματα της συνείδησής μας διαλύονται και εμφανίζεται βαθμιαία η απόλυτη φύση του νου μας - θα μπορούσαμε να πούμε η Βασική Φωτεινότητα.
2. Μετά υπάρχει μια διάσταση της συνείδησης που συγκρίνεται με το μπάρντο του Νταρμάτα, η οποία είναι τόσο λεπτή, που συνήθως είμαστε εντελώς ασυνείδητοι για την ύπαρξη της. Πόσοι άλλωστε από μας είμαστε συνειδητοί στο χρονικό διάστημα πριν αρχίσουν τα όνειρα;
3. Οι περισσότεροι, το μόνο που αντιλαμβανόμαστε είναι το επόμενο στάδιο, όταν ο νους μας ξαναγίνει ενεργητικός και βρεθούμε στον ονειρικό κόσμο που είναι όμοιος με το Μπάρντο της επαναγέννησης. Εδώ αναλαμβάνουμε ένα ονειρικό σώμα και περνάμε από διάφορες ονειρικές εμπειρίες, που προσδιορίζονται ως επί το πλείστον από τις συνήθειες και δραστηριότητες της κατάστασης της εγρήγορσης. Συνήθως θεωρούμε όλες αυτές τις εμπειρίες μας σαν πραγματικές, χωρίς να συνειδητοποιούμε ποτέ ότι ονειρευόμαστε.
Η Διαδικασία στις Σκέψεις και στα Συναισθήματα
Η ίδια διαδικασία, μπορεί ν' αναγνωριστεί στη λειτουργία της σκέψης και στα συναισθήματα, καθώς και στον τρόπο που αυτά εμφανίζονται:
1. Η Βασική Φωτεινότητα, η απόλυτη φύση του νου, είναι η αρχέγονη κατάσταση της Ρίγκπα που υπάρχει πριν από κάθε σκέψη ή συναίσθημα.
2. Μέσα στον μη-εξαρτημένο χώρο της ανακινείται μια θεμελιώδης ενέργεια, η αυθόρμητη ακτινοβολία της Ρίγκπα, που αρχίζει να εμφανίζεται σαν η βάση, το δυναμικό και το καύσιμο για την ακατέργαστη συγκίνηση.
3. Αυτή η ενέργεια μπορεί μετά να πάρει τις μορφές των συναισθημάτων και των σκέψεων, που τελικά μας παρακινούν σε δράση και μας κάνουν να συσσωρεύουμε κάρμα.
Όταν εξοικειωθούμε με την άσκηση του διαλογισμού μπορούμε να δούμε αυτή τη διαδικασία πολύ καθαρά:
1. Καθώς οι σκέψεις και τα συναισθήματα βαθμιαία διαλύονται μέσα στη φύση του νου, μπορούμε να ρίξουμε μια στιγμιαία ματιά στη φύση του, στην ίδια τη Ρίγκπα, την αρχέγονη κατάσταση.
2. Τότε αποκτάμε επίγνωση ότι από την ακινησία και την ηρεμία της φύσης του νου εμφανίζεται μια κίνηση, μια ακατέργαστη ενέργεια, η ίδια η ακτινοβολία της.
3. Αν υπεισέλθει οποιαδήποτε προσκόλληση στην εμφάνιση αυτής της ενέργειας, αυτή αναπόφευκτα θα κρυσταλλοποιηθεί σε σκεπτομορφές, οι οποίες με τη σειρά τους θα μας μεταφέρουν πίσω στην εννοιολογική και τη νοητική δραστηριότητα.
Η Πρόοδος μας στην Καθημερινή Ζωή Αν κοιτάξουμε από κοντά ένα συναίσθημα χαράς ή θυμού, θα δούμε ότι υπάρχει πάντοτε ένα διάστημα ή κενό προτού αρχίσει να εμφανίζεται. Αυτή η κυοφορούσα στιγμή, προτού η ενέργεια της συγκίνησης μπορέσει να εκδηλωθεί, είναι μια στιγμή καθαρής και αγνής παρουσίας στην οποία θα μπορούσαμε - αν αφήναμε τον εαυτό μας - να έχουμε μια αναλαμπή της πραγματικής φύσης του νου μας. Για μια στιγμή διαλύεται η μαγεία της άγνοιας. Ελευθερωνόμαστε πλήρως από κάθε ανάγκη ή προσκόλληση και ακόμα και η έννοια "προσκόλληση" γίνεται γελοία και περιττή. Αντί όμως να αγκαλιάσουμε την "κενότητα" αυτού του διαστήματος, στην οποία θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε την μακαριότητα της ύπαρξης - ελεύθεροι και ξαλαφρωμένοι από οποιαδήποτε ιδέα - αναφορά, ή έννοια, προσκολλιόμαστε στην αμφίβολη ασφάλεια του γνωστού και ανακουφιστικού δράματος των συγκινήσεών μας, παρασυρόμενοι από τις ισχυρές τάσεις και συνήθειες μας.
Αυτός είναι ο τρόπος που μια έμφυτα ανεξάρτητη ενέργεια, που αναδύεται από τη φύση του νου, κρυσταλλοποιείται τελικά στη μορφή μιας συγκίνησης, και ο τρόπος που η θεμελιώδης αγνότητά της κηλιδώνεται και παραμορφώνεται από τη σαμσαρική μας όραση δημιουργώντας μια συνεχή πηγή διασπάσεων και ψευδαισθήσεων. Αυτό που μας λένε επίσης οι διδασκαλίες του Μπάρντο είναι ότι αυτό που συμβαίνει στο νου μας τώρα στη ζωή μας, είναι αυτό ακριβώς που θα συμβεί και στις καταστάσεις του μπάρντο κατά το θάνατό μας, γιατί ουσιαστικά δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Όλα αποτελούν μια "αδιάσπαστη ολότητα" και "ροϊκή κίνηση".
Ο βαθύτερος σκοπός του διαλογισμού είναι να μπορούμε να αναπαυθούμε αδιάσπαστοι στην κατάσταση της Ρίγκπα και μ' αυτή τη θεώρηση να συνειδητοποιήσουμε πως οτιδήποτε εμφανίζεται στο νου μας δεν είναι τίποτα άλλο από την εκδήλωση της Ρίγκπα μας, όπως ακριβώς ο ήλιος και οι ακτίνες του είναι αδιαχώριστοι, ή η θάλασσα και τα κύματά της. Έτσι όταν είμαστε στην κατάσταση της Ρίγκπα, και εμφανίζονται σκέψεις και συγκινήσεις, αναγνωρίζουμε ακριβώς τι είναι αυτές και από πού πηγάζουν. Μετά οτιδήποτε εμφανίζεται γίνεται η ακτινοβολία αυτής της σοφίας. Αν όμως χάσουμε την παρουσία αυτής της αγνής επίγνωσης της Ρίγκπα και αποτύχουμε να αναγνωρίσουμε οτιδήποτε εμφανίζεται, τότε αυτό θα γίνει κάτι ξεχωριστό για μας. θα προχωρήσει για να σχηματίσει αυτό που ονομάζουμε "σκέψη" ή "συναίσθημα" και μ' αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί η δυαδικότητα. Αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα σε μας και- στις εμφανίσεις του νου μας καθώς και η δυαδικότητα που παράγει, μεγενθύνονται θεαματικά μετά το θάνατο. Αυτό εξηγεί το πώς χωρίς αυτή την αναγνώριση της πραγματικής φύσης των εμφανίσεων μέσα στο νου μας, οι εκδηλώσεις ήχου, φωτός και ακτινών στο μπάρντο του Νταρμάτα μπορούν να θεωρηθούν σα μια αντικειμενική πραγματικότητα συγκλονιστικών, εξωτερικών φαινομένων που μας συμβαίνουν.
Έτσι τι διαφορετικό θα μπορούσαμε να κάνουμε σε μια τέτοια κατάσταση, από το να προσπαθήσουμε να διαφύγουμε από την λυτρωτική λαμπερή ακτινοβολία των ειρηνικών και άγριων θεοτήτων και να τρέξουμε προς τα αμυδρά, σαγηνευτικά, γνώριμα φώτα των έξι βασιλείων της ύπαρξης;
Η σαμσάρα και η νιρβάνα, ο πόνος και η ευχαρίστηση και όλες οι ψευδαισθήσεις, δεν υπάρχουν πουθενά αλλού παρά μονάχα στο νου μας. Αυτή είναι η Μεγάλη Αλήθεια!
Έρευνα του Δημήτρη Ευαγγελόπουλου, δημοσιευμένη στο περιοδικό ‘’Τρίτο μάτι’’ τεύχος 54
Μερικές αφηγήσεις του Μπάρντο περιγράφουν μια σκηνή κρίσης, ένα είδος αναθεώρησης της ζωής μας παρόμοια με την μεταθανάτια κρίση που αναφέρεται σε άλλες παραδόσεις. Η καλή συνείδησή σου, ένας άσπρος προστάτης άγγελος, είναι ο υπερασπιστής σου, ενώ η κακή συνείδησή σου, ένας μαύρος δαίμονας, σου υποβάλει "μήνυση". Το καλό και το κακό απαριθμούνται σαν άσπρα και μαύρα βότσαλα. Ο "Κύριος του θανάτου" που προΐσταται στη σκηνή συμβουλεύεται μετά
τον καθρέπτη του κάρμα και αποφασίζει.
Αυτή η κρίση έχει μερικές ενδιαφέρουσες αναλογίες με το πανόραμα της ζωής που παρουσιάζεται στις εμπειρίες προσωρινού θανάτου. Μια γυναίκα αναφέρει:" Σου δείχνεται η ζωή σου και αποφασίζεις. Εσύ κρίνεις τον εαυτό σου. Σου έχουν συγχωρεθεί όλες σου οι αμαρτίες, αλλά μπορείς να συγχωρέσεις τον εαυτό σου που δεν έκανες τα πράγματα που έπρεπε να είχες κάνει και για τα άσχημα πράγματα που μπορεί να έκανες στη ζωή σου; Μπορείς να συγχωρέσεις τον εαυτό σου; Αυτή είναι η κρίση". Τελικά μια Κρίση συμβαίνει μέσα στο νου μας. Εμείς είμαστε ο κρινόμενος και εμείς ο κριτής. Η στιγμή της κρίσης δείχνει επίσης ότι εκείνο που μετρά σε τελική ανάλυση, είναι το κίνητρο πίσω από κάθε πράξη μας και ότι δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από τα αποτελέσματα των περασμένων πράξεων μας, των λέξεων και των σκέψεων μας, αλλά και τις εντυπώσεις με τις συνήθειες που έχουν χαράξει αυτές πάνω μας. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε τελείως υπεύθυνοι, όχι μόνο γι' αυτή τη ζωή αλλά και για τις επόμενες ζωές μας.
Η Δύναμη του Νου
Εφόσον ο νους μας είναι τόσο ευκίνητος και ευάλωτος στο μπάρντο, οι σκέψεις που εμφανίζονται έχουν τρομερή δύναμη και επιρροή. Χωρίς ένα φυσικό σώμα να μας γειώνει, αυτές γίνονται πραγματικότητα. Ας σκεφτούμε την έντονη λύπη και το θυμό που μπορεί να νιώσουμε βλέποντας άπληστους συγγενείς να πέφτουν σαν κοράκια πάνω στην περιουσία μας, ή φίλους που αγαπούσαμε βαθειά και νομίζαμε ότι μας αγαπούσαν και αυτοί, να μιλούν μ' έναν χλευαστικό και υποτιμητικό τρόπο για μας. Η αντίδραση μας μπορεί να είναι τόσο βίαιη που να μας οδηγήσει κατευθείαν σε μια ατυχή επαναγέννηση. Η τρομερή δύναμη της σκέψης είναι λοιπόν το κύριο χαρακτηριστικό του μπάρντο της επαναγέννησης. Αυτή την κρίσιμη στιγμή είμαστε εντελώς εκτεθειμένοι στις τάσεις και στις συνήθειες που αφήσαμε να αναπτυχθούν και να μας κυριαρχήσουν. Αν δεν ελέγξουμε αυτές τις τάσεις και τις συνήθειες σ' αυτήν τη ζωή και δεν τις εμποδίσουμε να καταλάβουν το νου μας, θα αποβούμε τα μοιραία θύματά τους στο μπάρντο της επαναγέννησης, παρασυρόμενοι εδώ κι εκεί από την δύναμή τους.
Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών προσπαθεί να ξυπνήσει μέσα μας οποιαδήποτε σχέση είχαμε με την πνευματική άσκηση και μας ενθαρρύνει να εγκαταλείψουμε την προσκόλληση μας στους ανθρώπους και στα πράγματα, όπως και τον πόθο μας για ένα σώμα. Μας συμβουλεύει επίσης να μην παραδινόμαστε στην επιθυμία και στο θυμό, να καλλιεργούμε την καλοσύνη αντί την εχθρότητα και να μην κάνουμε ούτε να σκεπτόμαστε αρνητικές πράξεις. Τέλος μας υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε. Από τη μια μεριά μας λέει ότι οι τρομακτικές μορφές του μπάρντο δεν είναι τίποτα άλλο από απατηλές προβολές μας που είναι στη φύση τους κενές και από την άλλη ότι έχουμε ένα νοητικό σώμα από τάσεις και συνήθειες του παρελθόντος που είναι επίσης κενό. Επομένως η κενότητα δεν μπορεί να βλάψει την κενότητα"!
Στο Μπάρντο της επαναγέννησης τα Βουδικά βασίλεια δεν εμφανίζονται αυθόρμητα όπως στο μπάρντο του Νταρμάτα.
Αν τα θυμηθούμε μπορούμε απλά να μεταφερθούμε εκεί με τη δύναμη του νου μας. Λέγεται ότι όταν επικαλεστούμε έναν Βούδα, αυτός θα εμφανισθεί αμέσως μπροστά μας. Να θυμόμαστε όμως ότι παρόλο που οι δυνατότητές μας είναι άπειρες, πρέπει να έχουμε κάποιο ελάχιστο, αν όχι πλήρη έλεγχο πάνω στο νου μας για να συμβεί αυτό, πράγμα που είναι ιδιαίτερα δύσκολο σ' αυτό το μπάρντο όπου ο νους μας είναι ευάλωτος, διασπασμένος και αεικίνητος.
Έτσι κάθε φορά που επαναφέρουμε τη συνείδησή μας, ακόμα και για μια στιγμή, ας θυμηθούμε αμέσως τη σχέση μας με την πνευματική άσκηση, το δάσκαλό μας, το Βούδα ή το Χριστό και ας τους επικαλεστούμε μ' όλη μας τη δύναμη. Αν στη ζωή μας είχαμε αναπτύξει το φυσικό αντανακλαστικό της προσευχής στις δύσκολες, κρίσιμες, ή ανεξέλεγκτες καταστάσεις, τότε θα μπορούμε εκείνη τη στιγμή να επικαλεσθούμε ένα φωτισμένο ον, όπως ο Χριστός ή η Παναγία. Αν μπορούμε να τους επικαλεστούμε ένθερμα με προσηλωμένη αφοσίωση και μ' όλη μας την καρδιά, τότε με τη δύναμη της ευλογίας τους ο νους μας θα ενωθεί με το χώρο της σοφίας τους και θα απελευθερωθούμε. Μπορεί η προσευχή σ' αυτή τη ζωή να μη δείχνει ότι φέρνει μεγάλα αποτελέσματα, αλλά τα αποτελέσματά της στο μπάρντο είναι πολύ ισχυρά.
Η Επαναγέννηση
Όσο πλησιάζει η στιγμή για να ξαναγεννηθούμε, τόσο μεγαλώνει κι η επιθυμία μας για ένα υλικό σώμα και ψάχνουμε να βρούμε κάποιο "διαθέσιμο". Αρχίζουν τότε να εμφανίζονται διάφορα σημάδια που μας προειδοποιούν για το βασίλειο που πιθανώς θα ξαναγεννηθούμε. Φώτα με διαφορετικά χρώματα λάμπουν από τα έξι βασίλεια της ύπαρξης και θα νιώσουμε να τραβιόμαστε προς το ένα ή το άλλο, ανάλογα με το αρνητικό συναίσθημα που κυριαρχεί στο νου μας. Μόλις έχουμε τραβηχτεί σ' ένα απ' αυτά τα φώτα, είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψουμε. Τότε θα εμφανιστούν εικόνες και οράματα, που συνδέονται με τα διάφορα βασίλεια της ύπαρξης. Συγχρόνως θα έχουμε μια έντονη επιθυμία και πόθο για ορισμένα βασίλεια και θα τραβιόμαστε προς αυτά εντελώς ενστικτωδώς. Οι διδασκαλίες μας προειδοποιούν ότι σ αυτό το σημείο υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από την διακαή επιθυμία μας να ξαναγεννηθούμε, να τραβηχτούμε προς οποιοδήποτε μέρος φαίνεται να μας προσφέρει κάποια ασφάλεια. Αν απογοητευθούμε, ο θυμός που θα νιώσουμε μπορεί από μόνος του να τερματίσει το μπάρντο και να μας οδηγήσει βίαια στο αντίστοιχο βασίλειο. Έτσι η επόμενη επαναγέννησή μας προσδιορίζεται από την επιθυμία, το θυμό και την άγνοια. Τη στιγμή πάντως που θα καταλάβουμε τι μας συμβαίνει, θα μπορούμε να επηρεάσουμε την πραγματικότητά μας και να αλλάξουμε το πεπρωμένο μας.
Παρασυρόμενοι από τον άνεμο του κάρμα θα φτάσουμε μετά σ' ένα μέρος όπου οι μελλοντικοί γονείς μας κάνουν έρωτα. Βλέποντάς τους, θα τραβηχτούμε συναισθηματικά εκεί και λόγω παλιών καρμικών σχέσεών μας μαζί τους θα αρχίσουμε να νιώθουμε μια ισχυρή έλξη ή αποστροφή. Η έλξη και επιθυμία για τη μητέρα, μαζί με έχθρα ή ζήλεια για τον πατέρα, θα μας κάνουν να ξαναγεννηθούμε σαν αγόρι και το αντίστροφο σαν κορίτσι. Αν παραδοθούμε όμως σ' αυτά τα ισχυρά πάθη, όχι μόνο θα ξαναγεννηθούμε, αλλά αυτό το ίδιο συναίσθημα μπορεί να μας οδηγήσει σ' ένα κατώτερο βασίλειο.
Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε να ξαναγεννηθούμε ή για να κατευθύνουμε την επόμενη επαναγέννησή μας; Οι διδασκαλίες του Μπάρντο μας δίνουν δύο ιδιαίτερα είδη οδηγιών για να παρεμποδίσουμε μια γέννηση και για να επιλέξουμε μια καλή επαναγέννηση. Θα αναφερθούμε πρώτα στις οδηγίες για "το κλείσιμο της μήτρας που οδηγεί προς μια άλλη γέννηση": Η καλύτερη μέθοδος είναι να εγκαταλείψουμε τα συναισθήματα της επιθυμίας, του θυμού ή της ζήλειας και ν' αναγνωρίσουμε ότι καμιά από αυτές τις εμπειρίες του Μπάρντο δεν είναι μια έσχατη πραγματικότητα. Αν μπορούμε να το αντιληφθούμε αυτό και να αναπαύσουμε μετά το νου μας μέσα στην πραγματική, κενή φύση του, τότε αυτό θα εμποδίσει την επαναγέννησή μας.
Η επόμενη καλύτερη μέθοδος για να εμποδίσουμε την επαναγέννησή μας, είναι να δούμε τους μελλοντικούς γονείς μας σαν το Βούδα. Θα πρέπει επίσης να έχουμε κάποιο συναίσθημα απάρνησης για τα βασίλεια της επιθυμίας και να σκεπτόμαστε μόνο τα αγνά Βουδικά βασίλεια. Αυτό θα εμποδίσει την επαναγέννησή μας και μπορεί να μας κάνει να ξαναγεννηθούμε σ' ένα Βουδικό βασίλειο.
Αν δεν μπορούμε να σταθεροποιήσουμε αρκετά το νου μας για να κάνουμε αυτή την άσκηση, τότε μας απομένουν μόνον οι μέθοδοι για να επιλέξουμε μια συγκεκριμένη επαναγέννηση. Αν θέλουμε να ξαναγεννηθούμε για να ακολουθήσουμε ένα πνευματικό δρόμο, τότε πρέπει να διαλέξουμε αποκλειστικά το ανθρώπινο βασίλειο. Μόνον σ' αυτό οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για μια πνευματική πρόοδο. Αν πρόκειται να ξαναγεννηθούμε σε μια ευνοϊκή κατάσταση στο ανθρώπινο βασίλειο, οι διδασκαλίες μας λένε ότι θα νιώσουμε να φθάνουμε σ' ένα πολυτελές και όμορφο σπίτι ή σε μια πόλη, ή ανάμεσα σ' ένα πλήθος ανθρώπων, ή θα δούμε ένα όραμα ζευγαριών που κάνουν έρωτα. Διαφορετικά δεν έχουμε δυνατότητα επιλογής. Τραβιόμαστε αμείλικτα προς τον τόπο της γέννησης μας, όπως ένα ζώο που βυθίζεται μέσα σ' ένα βάλτο. Τώρα είναι ο καιρός για προσευχή.
Αν εστιαστούμε έντονα και με επιθυμία, ακόμα κι αυτή τη στιγμή μπορούμε να γεννηθούμε σ' ένα από τα Βουδικά βασίλεια, διαφορετικά μπορούμε να επιδιώξουμε βαθειά να ξαναγεννηθούμε σε μια ανθρώπινη οικογένεια όπου μπορεί να συναντήσουμε τον πνευματικό δρόμο και να συνεχίσουμε το ταξίδι μας προς την απελευθέρωση. Αν όμως έχουμε ένα δυνατό κάρμα που μας σπρώχνει προς ένα ιδιαίτερο βασίλειο, τότε μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα επιλογής. Η παλιά μας έφεση πάντως και οι προσευχές μπορούν να μας βοηθήσουν να αναδιαμορφώσουμε το πεπρωμένο μας, ώστε να ξαναγεννηθούμε σε μια ζωή που θα μας οδηγήσει κάποια μέρα στη φώτιση.
Ακόμα και όταν μπαίνουμε στη μήτρα μπορούμε να συνεχίσουμε να προσευχόμαστε. Ακόμα και τώρα, μπορούμε να φανταστούμε τον εαυτό μας σαν οποιοδήποτε φωτισμένο ον και να ευλογήσουμε τη μήτρα στην οποία μπαίνουμε θεωρώντας την ως ένα άγιο περιβάλλον.
Αν επιτύχουμε να κατευθύνουμε το νου μας προς μια ανθρώπινη γέννηση, τότε θα έχουμε κάνει ένα πλήρη κύκλο. Όταν βλέπουμε τον πατέρα και τη μητέρα μας να κάνουν έρωτα, ο νους μας τραβιέται προς τα κει και μπαίνει μέσα στη μήτρα. Αυτό σημαδεύει το τέλος του μπάρντο της επαναγέννησης, καθώς ο νους μας ξαναβιώνει γρήγορα τα σημάδια των σταδίων της διάλυσης και της Βασικής Φωτεινότητας. Μετά εμφανίζεται πάλι η μαύρη εμπειρία της πλήρους αφύπνισης και την ίδια στιγμή γίνεται η σύνδεση μας με τη νέα μήτρα. Έτσι η ζωή ξεκινάει όπως ακριβώς τελειώνει: με τη
Βασική Φωτεινότητα.
Η Αποκάλυψη των Μπάρντο: Ας δούμε πάλι τι συμβαίνει σ' ένα άτομο που πεθαίνει, σε καθένα απ' τα τρία κρίσιμα στάδια του θανάτου:
1. Στο αποκορύφωμα της διαδικασίας του θανάτου, μετά τη διάλυση των στοιχείων, των αισθήσεων και των σκέψεων, ανατέλλει για μια στιγμή γυμνή η Βασική Φωτεινότητα, η έσχατη φύση του νου.
2. Μετά εκδηλώνεται γρήγορα πάλι η Ακτινοβολία αυτής της φύσης του νου με εκδηλώσεις ήχου, χρώματος και φωτός.
3. Ύστερα η συνείδηση του ατόμου αφυπνίζεται στο μπάρντο της επαναγέννησης. Ο συνηθισμένος νους του επιστρέφει και αναλαμβάνει τη μορφή του νοητικού του σώματος, που υπόκειται στις υπαγορεύσεις του προηγούμενου κάρμα του και των παλιών συνηθειών του. Αυτές κάνουν το συνηθισμένο νου να προσκολληθεί στις ψευδαισθητικές εμπειρίες του Μπάρντο θεωρώντας τες υλικές και πραγματικές.
Έτσι οι διδασκαλίες μας δείχνουν ότι ο θάνατος δεν είναι παρά τα τρία στάδια της διαδικασίας της βαθμιαίας εκδήλωσης του νου από την αγνότερη κατάσταση της ουσιαστικής φύσης του, μέχρι την τελική κρυσταλλοποίησή του σε μια νοητική μορφή. Οι διδασκαλίες προχωρούν ακόμα περισσότερο και μας λένε ότι αυτά τα τρία στάδια δεν εμφανίζονται μόνον στη διαδικασία του θανάτου, αλλά και τώρα αυτή την ίδια τη στιγμή, κάθε στιγμή, μέσα στο νου μας, στις σκέψεις, στα συναισθήματα μας και σε κάθε ξεχωριστό επίπεδο της συνειδητής εμπειρίας μας.
Η Διαδικασία στον Ύπνο:
Τα τρία στάδια της διαδικασίας του θανάτου μπορούν να γίνουν αντιληπτά και σε άλλα επίπεδα συνείδησης. Σε σχέση με τον ύπνο και τα όνειρά μας έχουμε:
1. Όταν αποκοιμόμαστε οι αισθήσεις και τα χονδροειδέστερα στρώματα της συνείδησής μας διαλύονται και εμφανίζεται βαθμιαία η απόλυτη φύση του νου μας - θα μπορούσαμε να πούμε η Βασική Φωτεινότητα.
2. Μετά υπάρχει μια διάσταση της συνείδησης που συγκρίνεται με το μπάρντο του Νταρμάτα, η οποία είναι τόσο λεπτή, που συνήθως είμαστε εντελώς ασυνείδητοι για την ύπαρξη της. Πόσοι άλλωστε από μας είμαστε συνειδητοί στο χρονικό διάστημα πριν αρχίσουν τα όνειρα;
3. Οι περισσότεροι, το μόνο που αντιλαμβανόμαστε είναι το επόμενο στάδιο, όταν ο νους μας ξαναγίνει ενεργητικός και βρεθούμε στον ονειρικό κόσμο που είναι όμοιος με το Μπάρντο της επαναγέννησης. Εδώ αναλαμβάνουμε ένα ονειρικό σώμα και περνάμε από διάφορες ονειρικές εμπειρίες, που προσδιορίζονται ως επί το πλείστον από τις συνήθειες και δραστηριότητες της κατάστασης της εγρήγορσης. Συνήθως θεωρούμε όλες αυτές τις εμπειρίες μας σαν πραγματικές, χωρίς να συνειδητοποιούμε ποτέ ότι ονειρευόμαστε.
Η Διαδικασία στις Σκέψεις και στα Συναισθήματα
Η ίδια διαδικασία, μπορεί ν' αναγνωριστεί στη λειτουργία της σκέψης και στα συναισθήματα, καθώς και στον τρόπο που αυτά εμφανίζονται:
1. Η Βασική Φωτεινότητα, η απόλυτη φύση του νου, είναι η αρχέγονη κατάσταση της Ρίγκπα που υπάρχει πριν από κάθε σκέψη ή συναίσθημα.
2. Μέσα στον μη-εξαρτημένο χώρο της ανακινείται μια θεμελιώδης ενέργεια, η αυθόρμητη ακτινοβολία της Ρίγκπα, που αρχίζει να εμφανίζεται σαν η βάση, το δυναμικό και το καύσιμο για την ακατέργαστη συγκίνηση.
3. Αυτή η ενέργεια μπορεί μετά να πάρει τις μορφές των συναισθημάτων και των σκέψεων, που τελικά μας παρακινούν σε δράση και μας κάνουν να συσσωρεύουμε κάρμα.
Όταν εξοικειωθούμε με την άσκηση του διαλογισμού μπορούμε να δούμε αυτή τη διαδικασία πολύ καθαρά:
1. Καθώς οι σκέψεις και τα συναισθήματα βαθμιαία διαλύονται μέσα στη φύση του νου, μπορούμε να ρίξουμε μια στιγμιαία ματιά στη φύση του, στην ίδια τη Ρίγκπα, την αρχέγονη κατάσταση.
2. Τότε αποκτάμε επίγνωση ότι από την ακινησία και την ηρεμία της φύσης του νου εμφανίζεται μια κίνηση, μια ακατέργαστη ενέργεια, η ίδια η ακτινοβολία της.
3. Αν υπεισέλθει οποιαδήποτε προσκόλληση στην εμφάνιση αυτής της ενέργειας, αυτή αναπόφευκτα θα κρυσταλλοποιηθεί σε σκεπτομορφές, οι οποίες με τη σειρά τους θα μας μεταφέρουν πίσω στην εννοιολογική και τη νοητική δραστηριότητα.
Η Πρόοδος μας στην Καθημερινή Ζωή Αν κοιτάξουμε από κοντά ένα συναίσθημα χαράς ή θυμού, θα δούμε ότι υπάρχει πάντοτε ένα διάστημα ή κενό προτού αρχίσει να εμφανίζεται. Αυτή η κυοφορούσα στιγμή, προτού η ενέργεια της συγκίνησης μπορέσει να εκδηλωθεί, είναι μια στιγμή καθαρής και αγνής παρουσίας στην οποία θα μπορούσαμε - αν αφήναμε τον εαυτό μας - να έχουμε μια αναλαμπή της πραγματικής φύσης του νου μας. Για μια στιγμή διαλύεται η μαγεία της άγνοιας. Ελευθερωνόμαστε πλήρως από κάθε ανάγκη ή προσκόλληση και ακόμα και η έννοια "προσκόλληση" γίνεται γελοία και περιττή. Αντί όμως να αγκαλιάσουμε την "κενότητα" αυτού του διαστήματος, στην οποία θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε την μακαριότητα της ύπαρξης - ελεύθεροι και ξαλαφρωμένοι από οποιαδήποτε ιδέα - αναφορά, ή έννοια, προσκολλιόμαστε στην αμφίβολη ασφάλεια του γνωστού και ανακουφιστικού δράματος των συγκινήσεών μας, παρασυρόμενοι από τις ισχυρές τάσεις και συνήθειες μας.
Αυτός είναι ο τρόπος που μια έμφυτα ανεξάρτητη ενέργεια, που αναδύεται από τη φύση του νου, κρυσταλλοποιείται τελικά στη μορφή μιας συγκίνησης, και ο τρόπος που η θεμελιώδης αγνότητά της κηλιδώνεται και παραμορφώνεται από τη σαμσαρική μας όραση δημιουργώντας μια συνεχή πηγή διασπάσεων και ψευδαισθήσεων. Αυτό που μας λένε επίσης οι διδασκαλίες του Μπάρντο είναι ότι αυτό που συμβαίνει στο νου μας τώρα στη ζωή μας, είναι αυτό ακριβώς που θα συμβεί και στις καταστάσεις του μπάρντο κατά το θάνατό μας, γιατί ουσιαστικά δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Όλα αποτελούν μια "αδιάσπαστη ολότητα" και "ροϊκή κίνηση".
Ο βαθύτερος σκοπός του διαλογισμού είναι να μπορούμε να αναπαυθούμε αδιάσπαστοι στην κατάσταση της Ρίγκπα και μ' αυτή τη θεώρηση να συνειδητοποιήσουμε πως οτιδήποτε εμφανίζεται στο νου μας δεν είναι τίποτα άλλο από την εκδήλωση της Ρίγκπα μας, όπως ακριβώς ο ήλιος και οι ακτίνες του είναι αδιαχώριστοι, ή η θάλασσα και τα κύματά της. Έτσι όταν είμαστε στην κατάσταση της Ρίγκπα, και εμφανίζονται σκέψεις και συγκινήσεις, αναγνωρίζουμε ακριβώς τι είναι αυτές και από πού πηγάζουν. Μετά οτιδήποτε εμφανίζεται γίνεται η ακτινοβολία αυτής της σοφίας. Αν όμως χάσουμε την παρουσία αυτής της αγνής επίγνωσης της Ρίγκπα και αποτύχουμε να αναγνωρίσουμε οτιδήποτε εμφανίζεται, τότε αυτό θα γίνει κάτι ξεχωριστό για μας. θα προχωρήσει για να σχηματίσει αυτό που ονομάζουμε "σκέψη" ή "συναίσθημα" και μ' αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί η δυαδικότητα. Αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα σε μας και- στις εμφανίσεις του νου μας καθώς και η δυαδικότητα που παράγει, μεγενθύνονται θεαματικά μετά το θάνατο. Αυτό εξηγεί το πώς χωρίς αυτή την αναγνώριση της πραγματικής φύσης των εμφανίσεων μέσα στο νου μας, οι εκδηλώσεις ήχου, φωτός και ακτινών στο μπάρντο του Νταρμάτα μπορούν να θεωρηθούν σα μια αντικειμενική πραγματικότητα συγκλονιστικών, εξωτερικών φαινομένων που μας συμβαίνουν.
Έτσι τι διαφορετικό θα μπορούσαμε να κάνουμε σε μια τέτοια κατάσταση, από το να προσπαθήσουμε να διαφύγουμε από την λυτρωτική λαμπερή ακτινοβολία των ειρηνικών και άγριων θεοτήτων και να τρέξουμε προς τα αμυδρά, σαγηνευτικά, γνώριμα φώτα των έξι βασιλείων της ύπαρξης;
Η σαμσάρα και η νιρβάνα, ο πόνος και η ευχαρίστηση και όλες οι ψευδαισθήσεις, δεν υπάρχουν πουθενά αλλού παρά μονάχα στο νου μας. Αυτή είναι η Μεγάλη Αλήθεια!
Έρευνα του Δημήτρη Ευαγγελόπουλου, δημοσιευμένη στο περιοδικό ‘’Τρίτο μάτι’’ τεύχος 54
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου