ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗ

Ένα καλό σημάδι της εξελικτικής δυνατότητας ενός ανθρώπου είναι η τάση εσωστροφής της προσοχής του. Ο άνθρωπος τότε νοιώθει μια ανεξήγητη έλξη προς τον εσωτερικό του κόσμο, χωρίς όμως αυτό να συνοδεύεται από τα παθολογικά χαρακτηριστικά της ψυχικής απομόνωσης. Ο άνθρωπος ποθεί να γνωρίσει τον εαυτό του, το τι γίνεται μέσα του, χωρίς να συνοδεύει αυτή του την επιθυμία με τον φόβο της αποκάλυψης των απωθημένων του, ζώντας ταυτόχρονα πλήρως την φυσιολογική εξωτερική ζωή. Η αυτογνωσία αποκτάται όταν συνδυαστεί η επιθυμία της βαθιάς αυτοπαρατήρησης, με την ειλικρίνεια απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, με την οποία μπορούμε να «δούμε» τα χειρότερα (ή και τα καλύτερα) πράγματα μέσα μας χωρίς να οπισθοχωρήσουμε γεμάτοι από φόβο, ντροπή και ενοχές.

Η ενδοσκόπηση είναι μια κατάσταση της συνείδησης του ανθρώπου. Αρχικά, πρέπει να συνηθίσουμε να παρακολουθούμε και να «κατασκοπεύουμε» τον εαυτό μας. Να τον «κοιτάμε» σε ανύποπτες στιγμές και από περίεργες «οπτικές γωνίες». Έτσι θα εντοπίζουμε διάφορα εξωτερικά χαρακτηριστικά, που μέχρι τώρα μας διέφευγαν και τα οποία όμως μπορούν να μας οδηγήσουν στην γνώση εσωτερικών χαρακτηριστικών μας. Φανταστείτε ότι συνομιλούμε με κάποιον. Συνήθως η συζήτηση απορροφά όλη μας την προσοχή. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Είμαστε απορροφημένοι από την συζήτηση, ταυτισμένοι και συνεπώς αφηρημένοι σε ότι δεν είναι η συζήτηση που κάνουμε. Π.χ. δεν προσέχουμε καθόλου τις κινήσεις των χεριών μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε ολοκληρωτικά συνειδητοί. Αισθανόμενοι όμως τα χέρια μας μπορούμε να αντιληφθούμε πολλά πράγματα για τα συναισθήματά μας. Αν είμαστε νευρικοί, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, οι κινήσεις των χεριών μας θα μας το αποκαλύψουν.

Ενδοσκόπηση δεν σημαίνει ένα είδος ανιαρής αυτοπαρατήρησης και αυτοανάλυσης. Σημαίνει «πιάνω τον εαυτό μου επ΄ αυτοφόρω». Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι ειλικρινείς απέναντι στον εαυτό τους, γι αυτό και δεν έχουν την δυνατότητα της ενδοσκόπησης. Η ανθρωπότητα κάνει έναν τιτάνιο αγώνα για να τραβήξει την προσοχή της προς τα έξω. Οι άνθρωποι με πολύ ενθουσιασμό δημιουργούν ψευτοανάγκες, ψευτοενδιαφέροντα, ιδεολογίες, πυρετώδη τρόπο ζωής και άλλα, προκειμένου να μην δούνε το μέσα τους. Θα έλεγε κανείς ότι είναι μια τεράστια πλεκτάνη. Δεν είναι άραγε παράξενη η δυσκολία με την οποία επιλύουμε προβλήματα στις προσωπικές μας σχέσεις; Δεν είναι ύποπτη η τάση που έχουμε να κατηγορούμε τους «εχθρούς» της πατρίδας μας, τους οπαδούς του άλλου κόμματος, ή τους γείτονες; Γιατί αν για τα προβλήματά μας δεν φταίνε αυτοί, τότε ποιος φταίει; Εμείς;

Ενδοσκόπηση είναι αυτοπαρατήρηση σε βάθος. Παρακολουθώ τις κινήσεις μου, μέσω αυτών εντοπίζω τα κρυμμένα συναισθήματά μου, και μέσω αυτών φτάνω στις ανομολόγητες σκέψεις και πεποιθήσεις μου. Τα βλέπω όμως κυριολεκτικά. Δεν τα υποθέτω από βιβλία ψυχολογίας, ή από «συνταγές» εσωτερισμού. Τα παρατηρώ. Ασφαλώς δεν είναι υποχρεωτικό να ξεκινάμε πάντοτε από τις κινήσεις μας. Η ενδοσκόπηση μπορεί να κατευθυνθεί κατευθείαν στα συναισθήματα, ή στις σκέψεις μας. Έτσι ξέρουμε τι κάνουμε και τι μας γίνεται. Το σοκ όμως μπορεί να είναι μεγάλο. Φαντασθείτε έναν άνθρωπο ο οποίος σπούδασε, μόχθησε, έκανε διδακτορικές διατριβές, θυσίασε την οικογενειακή του θαλπωρή, πάλεψε για την σταδιοδρομία του επί δεκαετίες, παραμέλησε τα παιδιά του και ξαφνικά με την ενδοσκόπηση ανακαλύπτει στα εξήντα του χρόνια, ότι όλα αυτά έγιναν για το θεαθήναι. Για να δείξει στους άλλους πόσο σπουδαίος είναι, ενώ ο ίδιος κατά βάθος ήθελε να γίνει κηπουρός γιατί αγαπάει πολύ τα λουλούδια. Μια ολόκληρη ζωή σπαταλημένη στον βωμό της επίδειξης… Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο μπορεί κανείς να το αντέξει εύκολα; Είναι όμως η Αλήθεια! Και μόνο η Αλήθεια έχει την δύναμη να μας ελευθερώσει. Όσο μεγαλύτερο είναι το τείχος που χτίσαμε για να χωριστούμε από τον εαυτό μας τόσο μεγαλύτερος θα είναι και ο πόνος της κατεδάφισής του.

Η ενδοσκόπηση, όπως και όλα όσα βγαίνουν από τα βάθη του εαυτού μας, είναι κάτι το απολαυστικό. Είναι η περιπέτεια της αυτοανακάλυψης. Αν υπερβούμε τον σκόπελο της ανειλικρίνειας προς τον εαυτό μας, οι αποκαλύψεις έρχονται η μια πίσω από την άλλη και μας λυτρώνουν από τις εσωτερικές μας συγκρούσεις. Βλέπουμε τα γρανάζια και τους εσωτερικούς μηχανισμούς του εαυτού μας. Αρνητικούς και θετικούς. Κάποτε, αν έχουμε πίστη, θα δούμε μέσα μας και την εικόνα του ανώτερου εαυτού μας, πίσω από όλα τα άλλα.

Κάποια στιγμή θα αρχίσουμε να εντοπίζουμε τα ισχυρά μας σημεία. Εκείνες τις ικανότητες που μπορούμε να εκδηλώσουμε και να αξιοποιήσουμε προς όφελος του εαυτού μας και του συνόλου γενικότερα. Ίσως συνειδητοποιήσουμε ότι μέχρι τώρα τις "θάβαμε" γιατί δεν τύγχαναν της αποδοχής του κοινωνικού περίγυρου. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα που μας προσφέρει η ενδοσκόπηση είναι η αποκάλυψη του πραγματικού μας δυναμικού και η απόκτηση του θάρρους να το εκδηλώσουμε.

Η ενδοσκόπηση δεν γίνεται στην απομόνωση, αλλά μέσα στην ζωή, μέσα στην αλληλεπίδραση με τις συνθήκες και τους ανθρώπους. Βλέπουμε τις διάφορες πτυχές του εαυτού μας, έτσι όπως παρουσιάζονται στην πραγματική ζωή και όχι μόνο μέσα στην φαντασία μας. Αν νομίσουμε ότι καταφέραμε κάποια πρόοδο σε έναν τομέα, θα έλθει η ζωή η ίδια για να δώσουμε τις «εξετάσεις» μας και να αποδείξουμε την αλήθεια των ισχυρισμών μας. Νομίζουμε ότι αυξήσαμε την ηρεμία μας; Θα μας συμβούν «τυχαία» περιστατικά, όπου θα κληθούμε να παραμείνουμε ήρεμοι και η αντοχή μας θα δοκιμαστεί. Μετά από αυτές τις εξετάσεις, θα γνωρίζουμε την πραγματική μας πρόοδο, όχι την φανταστική.

Η ενδοσκόπηση είναι μια άσκηση. Αρχίζουμε σταδιακά να αυτοπαρατηρούμαστε. Προσέχουμε τις λεπτομέρειες, κοιτάμε τον εαυτό μας από ασυνήθιστες «οπτικές γωνίες», παρακολουθούμε τα αισθήματά μας και τις σκέψεις μας ενώ κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Βλέπουμε διάφορα επίπεδα μέσα μας. Παρατηρούμε π.χ. τις σκέψεις μας, αλλά ταυτόχρονα και τα αισθήματα που ενδεχομένως τις καθοδηγούν. Μπαίνουμε έτσι στο υποσυνείδητό μας. Σιγά σιγά αυξάνουμε τον χρόνο της ενδοσκόπησης, ώστε κάποτε να γεμίσουμε ολόκληρη την ημέρα μας με αυτήν. Είναι ένα είδος συνεχόμενης αυτοσυγκέντρωσης.