ΒΑΘΟΣ ΣΚΕΨΗΣ

ΠΩΣ ΘΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΒΑΘΟΣ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ
Μη εγωική προοπτική
Εξελικτικά στάδια
Αναλογίες, συμπτώσεις και συμβολικά μηνύματα
Διαφορετικότητα και συμπληρωματικότητα
Συνέπειες

Εισαγωγή

Αυτά είναι κάποια θέματα που θα πραγματευτούμε σε αυτή την μελέτη. Η εφαρμογή τους μεταξύ πολλών άλλων αποτελεσμάτων, έχει ως δυνατότητα την αύξηση της οξύτητας και της ευρύτητας της διάνοιάς μας. Από μια άποψη θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι φαινόμενα (νόμοι), που αν τους κατανοήσουμε σε βάθος η ικανότητα του σκέπτεσθαι αρχίζει να λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο, πιο ολοκληρωμένο, ξεφεύγοντας από την μηχανικότητα και την στενότητα των κατεστημένων δήθεν ορθολογικών αντιλήψεων.

Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με κανόνες σκέψης, όχι όμως της μαθηματικής και της υπολογιστικής, αλλά της συνθετικής. Η εφαρμογή τους θα μας εκπαιδεύσει στο να διεισδύουμε βαθύτερα στην ουσία των φαινομένων και θα αυξήσει κατά πολύ την δυνατότητα να διδασκόμαστε από την ζωή και να κινούμαστε σύμφωνα με τους κοσμικούς νόμους.

Η μελέτη αυτή απέχει πολύ από το να είναι ολοκληρωμένη και συστηματική - δεν έχω εξ' άλλου τον χρόνο και τις δυνατότητες για πλήρεις επιστημονικές παρουσιάσεις, αλλά τουλάχιστον μπορεί να μας εισάγει στην βασική νοοτροπία της διανοητικής εκπαίδευσης οδηγώντας το σκέπτεσθαι σε ένα ανώτερο εξελικτικό στάδιο, σε μια διαφορετική συχνότητα. Η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε τα πράγματα είναι υψηλότερη και συνεπώς η αντίληψή μας γι αυτά καθίσταται ευρύτερη.

Την μαθηματική σκέψη μας την έχει διδάξει η φύση. Έχουμε ένα μήλο, βάζουμε δίπλα του ένα δεύτερο και τα μήλα γίνονται δύο. Αυτό είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Το καταγράφει η λογική μας αντίληψη και έτσι μαθαίνουμε την πρόσθεση. Η γνώση αυτή βασίζεται σε έναν κανόνα που διδαχθήκαμε παρατηρώντας την φύση.

Υπάρχουν όμως και άλλα φυσικά φαινόμενα διαφορετικής τάξης από την μαθηματική, όχι τόσο εμφανή, που επίσης μπορούμε να τα διακρίνουμε και να διδαχθεί η σκέψη μας τους αντίστοιχους κανόνες. Οι κανόνες αυτοί αφορούν την συνθετική, ή αλλιώς ολιστική σκέψη και μας καθιστούν ικανούς να κινούμαστε στην ζωή, λαμβάνοντας υπ' όψη πραγματικότητες που έως τώρα μας διέφευγαν.

Πάντοτε έχουμε την δυνατότητα λόγω της ελεύθερης βούλησης να επιλέξουμε μόνο ένα μικρό τμήμα του φάσματος της ζωής και να βλέπουμε μόνο ορισμένα από τα "αντικείμενα", μέσα στον χώρο που ζούμε. Έως ότου βέβαια κάποτε μοιραία συγκρουστούμε με κάποιο "αντικείμενο", που για μας είναι αόρατο. Τότε συμβαίνει το φαινόμενο να μην καταλαβαίνουμε τι και γιατί μας συνέβη, να αποδίδουμε τα πάντα στην καλή ή κακή μας τύχη, στο φταίξιμο των άλλων, ή σε έναν εκδικητικό θεό που μας τιμωρεί για τις αμαρτίες και μας επιβραβεύει για την μηχανική και τυφλή υπακοή μας.

Αν θέλουμε όμως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε την σκέψη μας και να κατανοήσουμε νομοτέλειες που έως τώρα ήταν για μας ακατανόητες, ή ανύπαρκτες, βρίσκοντας νόημα σε γεγονότα θετικά ή αρνητικά, που μας φαίνονταν χωρίς βαθύτερη σημασία. Αν στην ζωή μου υπολογίζω μόνο τους νόμους της βαρύτητας και όχι του ηλεκτρομαγνητισμού (δικαίωμά μου είναι), τότε δεν θα πέσω να χτυπήσω αλλά η ηλεκτροπληξία θα συμβεί κάποτε σε μένα με μαθηματική ακρίβεια.

Το ενδιαφέρον είναι ότι από την "ηλεκτροπληξία" μπορώ να διδαχθώ πολλά πράγματα και να αναπτύξω αρετές, που έως τώρα δεν είχα. Η σοφία της ζωής μετατρέπει όλες μας τις ελλείψεις σε δημιουργικά μαθήματα. Αυτό δεν υποδηλώνει την ρατσιστική αντίληψη ότι όποιος αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ζωή είναι χαμηλότερου εξελικτικού επιπέδου. Μαθήματα χρειάζονται όλοι. Από τους μαθητές του "δημοτικού" έως και τους καθηγητές του "πανεπιστημίου". Η διαφορά έγκειται ίσως στην ευκολία με την οποία μεταστοιχειώνει κανείς το πρόβλημα σε μάθημα.



Μη εγωική προοπτική

Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, μια κατάσταση, έχουμε την τάση να βλέπουμε τα πράγματα από την δική μας οπτική γωνία. Τα κριτήριά μας συνήθως είναι ευχάριστο - δυσάρεστο, συμφέρον - επιζήμιο, τιμητικό - ταπεινωτικό και ίσως κάποια άλλα. Η πρόοδος γίνεται αντιληπτή κυρίως σαν ικανότητα να μπαίνουμε στην θέση του άλλου. Αυτό μπορεί να αποφορτίσει τα συναισθήματά μας και να μας απαλλάξει από την αρνητική κριτική που ασκούμε. Συναισθανόμαστε και την πλευρά του άλλου. Μπορούμε να τον δικαιολογήσουμε.

Αν όμως μείνουμε μόνο σε αυτό το πρώτο βήμα, που είναι μια οπτική γωνία σαφώς μειωμένου εγωισμού, ίσως δυσκολευόμαστε ακόμα να αντιληφθούμε την δυναμική του συνόλου παρ' όλο που αρχίσαμε να υπερβαίνουμε την δική μας μονομέρεια. Έχουμε αφήσει λίγο στην άκρη τον δικό μας εγωισμό, βλέπουμε τα πράγματα όμως από την προοπτική του εγωισμού του άλλου. Στην περίπτωση που ενεργούμε από την δική μας πλευρά "καλό" είναι αυτό που νομίζουμε ότι συμφέρει σε εμάς. Αν μπούμε στην θέση του άλλου διαπιστώνουμε ότι αντιμετωπίζει και αυτός προβλήματα και αρχίζουμε να τον καταλαβαίνουμε. Βλέπουμε το δικό του "καλό", όπως το βιώνει αυτός.

Ποιο είναι όμως το πραγματικό καλό, που υπερβαίνει το δίπολο των σχετικών καλών που έως τώρα περιγράψαμε; Είναι αυτό που είναι καλό για όλους. Όχι μόνο για μας, ούτε μόνο για τους άλλους, αλλά για το σύνολο και για τα άτομα ξεχωριστά. Το γενικό καλό ωφελεί τους πάντες, αλλά θα πρέπει να παραιτηθούν από το περιορισμένο και ψευδαισθητικό ατομικό καλό. Το γενικό καλό είναι επωφελές και για μας και για τους άλλους. Ενώ το περιορισμένο καλό "ωφελεί" μόνο εμάς, βλάπτει τους άλλους και τελικά επιστρέφει η βλάβη σε μας σαν συνέπεια της περιορισμένης εγωκεντρικής μας αντίληψης.

Πρέπει να μάθουμε να παρατηρούμε και να μελετούμε μια κατάσταση χωρίς να εστιάζουμε σε κάποιο "σημείο" μέσα της, να ταυτιζόμαστε με αυτό και να βλέπουμε μέσω αυτού. Πρέπει να είμαστε "εκτός", σε ένα τρίτο σημείο, αποστασιοποιημένο, για να μπορούμε να εντοπίζουμε την λύση ή την δράση που θα ωφελήσει τους πάντες και όχι μόνο κάποιους. Φυσικά μέσα σε αυτούς τους πάντες βρίσκεται και ο εαυτός μας. Δεν έχει κανένα νόημα με κάποιο είδος αφελούς αυτοθυσίας, να ζημιώσουμε τον εαυτό μας για να "ωφελήσουμε" τους άλλους, γιατί δεν πρόκειται για πραγματικό καλό αλλά για εξαπάτηση και εκμετάλλευση.

Όταν μιλάμε για ωφέλεια αυτό δεν σημαίνει πάντοτε κάτι το ευχάριστο. Ένα μάθημα που μας δίνει η ζωή κάλλιστα μπορεί να είναι δυσάρεστο αλλά χρήσιμο. Αν βέβαια σε ένα γεγονός εμπλεκόμαστε προσωπικά, τότε το δικό μας "στίγμα" εντός του γεγονότος, είναι ιδιαίτερα τονισμένο και αυτό δεν πρέπει να το παραβλέψουμε γιατί είναι μια πραγματικότητα.

Δεν οδηγούμαστε από τα μέρη σε κάποιο ιδεατό σύνολο, γιατί τότε το σύνολο καθίσταται απρόσωπο και σκληρό (σαν ένα γραφειοκρατικό κράτος, που θυσιάζει τα άτομα για τους στόχους του), την στιγμή που τα άτομα είναι αυτά που το αποτελούν. Και αν δεν είναι υγιή τα μέρη θα ασθενήσει το σύνολο. Πρέπει να οδηγηθούμε σε ένα σύνολο που αποτελείται από ζωντανά αισθανόμενα όντα και όχι από "αριθμούς". Αυτό τον κίνδυνο τον παρακάμπτουμε με την συμπόνια, την συναίσθηση και την αγάπη.



Εξελικτικά στάδια

Στην αξιολόγηση μιας κατάστασης, ή ενός προβλήματος, πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψη μας ότι ο κόσμος δεν είναι "επίπεδος" αλλά έχει εξελικτικό βάθος. Υπάρχουν στάδια που το καθένα έχει τους νόμους του, τους κανόνες του, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και μια εικονική αυτοτέλεια. Μπορούμε να φανταστούμε τον κόσμο να αποτελείται από διάφορα παζλ το ένα επάνω στο άλλο, όπου το καθένα αντιπροσωπεύει και ένα εξελικτικό επίπεδο.Το πιο κοινό σφάλμα είναι να χρησιμοποιούμε κριτήρια ενός επιπέδου, για να κρίνουμε κάποιο άλλο και επίσης να νομίζουμε ότι το επίπεδο της αρεσκείας μας είναι το μοναδικό ή το καλύτερο.

Αυτό είναι σαν να παίρνουμε ένα στοιχείο από το παζλ ένα και να προσπαθούμε να το ταιριάξουμε στο παζλ δύο. (Σαν να θέλουμε ένα μάθημα του πανεπιστημίου να το εισάγουμε στην διδακτέα ύλη του δημοτικού, ή το αντίστροφο). Κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο και αν προσπαθήσουμε το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να διαλύσουμε το παζλ δύο, ή να καταστρέψουμε το στοιχείο του παζλ ένα, εφ' όσον το παζλ δύο έχει ισχυρότερη συγκρότηση από την δική μας πίεση.

Έτσι δεν μπορείς να μιλάς για οικουμενικότητα σε μια κοινωνία που είναι αυστηρά εθνική. Λειτουργεί με άλλη λογική, με εξωτερικούς εχθρούς, με ήθη και έθιμα, με παραδόσεις, με ξενοφοβία, αλλά και με αφοσίωση στην πατρίδα. Υπάρχουν ποικίλα χαρακτηριστικά που εναρμονίζονται μεταξύ τους όπως τα στοιχεία του παζλ και έτσι δημιουργείται μια συνοχή, μια ανεκτή ισορροπία.

Σίγουρα η οικουμενικότητα είναι ένα εξελικτικό επίπεδο ανώτερο από αυτό της εθνικής συνείδησης, αλλά πως θα το εισάγει κανείς σε μια κοινωνία αποκλειστικά εθνική. Και γιατί να το κάνει αν αυτή είναι ακόμα λειτουργική; Θα το δεχθεί μόνο αν έχει ωριμάσει, αν δηλαδή είναι σχετικά μόνο εθνική και επίσης κουρασμένη από την μονομέρεια σε έναν κόσμο που "ανοίγεται" συνεχώς, αλλιώς θα το δει σαν "προδοσία" και θα κινητοποιήσει αμυντικούς μηχανισμούς για την αυτοπροστασία της.

Αυτό σημαίνει ότι π.χ. ένας άνθρωπος προσκολλημένος στα ήθη και στα έθιμα της περιοχής του, κάλλιστα μπορεί να εξελίσσεται και να βελτιώνεται σαν χαρακτήρας, γιατί αξιοποιεί το συνειδησιακό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται. Αν προσπαθήσουμε να τον αλλάξουμε προς το "καλύτερο" αυτός θα αντισταθεί, γιατί εκεί που είναι ωφελείται και περνάει καλά. Αν επιμείνουμε ενδέχεται να τον βλάψουμε γιατί θα εισάγουμε μέσα του ξένα κομμάτια από ανώτερα παζλ που δεν ταιριάζουν στο δικό του, που είναι ακόμα λειτουργικό και του παρέχει ασφάλεια και δυνατότητες εξέλιξης.

Όταν "αντλήσει" από αυτό ό,τι μπορεί να πάρει τότε θα αρχίσει να εμφανίζεται μια κόπωση, ή μια τάση δογματισμού και ακαμψίας, συνοδευόμενη πιθανώς από ισχυρές φοβικές άμυνες απέναντι στην όποια αλλαγή. Τώρα είναι η κρίσιμη στιγμή για αποφάσεις. Ή κανείς εξελίσσεται κάνοντας ένα άλμα (το δικό του άλμα, όχι σύμφωνα με τις προτιμήσεις των άλλων), ή παραμένει εγκλωβισμένος σε ένα επίπεδο συνειδητότητας που έχει πλέον αποστραγγιστεί από ζωή και από νέες εμπειρίες. Η ζωτικότητά του χάνεται και αρχίζει να δίνει την χαρακτηριστική εικόνα πολλών ηλικιωμένων (και όχι μόνο) της εποχής μας, με το παγιωμένο και άκαμπτο εγώ.

Όλα αυτά μας καθιστούν εξαιρετικά ανεκτικούς απέναντι στους άλλους. Αν κάποιος βρίσκεται στο τρίτο σκαλοπάτι και βαδίζει για το τέταρτο ποιο είναι το πρόβλημα; Κανένα, γιατί ανεβαίνει. Αν εμείς είμαστε στο δέκατο, ή στο πρώτο σκαλοπάτι γιατί να τον κατακρίνουμε; Αν ανεβαίνουμε τότε και εμείς είμαστε εντάξει. Αν θελήσουμε να αξιολογήσουμε την κίνησή μας τότε θα χρησιμοποιήσουμε κριτήρια του επιπέδου μας και όχι κάποιου άλλου. Δεν υπάρχει "σωστό" ή "λάθος" όπως πιστεύαμε, αλλά διαφορετικά επίπεδα εξέλιξης και κίνηση είτε ανοδική, είτε καθοδική.

Οι αλλαγές πρέπει να γίνονται στην ώρα τους. Ούτε να αντιστεκόμαστε, ούτε όμως να εκβιάζουμε καταστάσεις. Κανείς δεν είναι "σωστός" ή "λάθος". Αυτό είναι ψευδαίσθηση. Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται ψυχοφάρμακα. Αλλιώς δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους. Οι υπόλοιποι γιατί να τους κατακρίνουν; Επειδή δεν τα χρειάζονται οι ίδιοι; Το εξελικτικό επίπεδο των πρώτων έχει απαίτηση για φάρμακα και αυτό είναι δημιουργικό και καλό για τους ίδιους προς το παρόν. Για το αμέσως επόμενο όμως επίπεδο τα ψυχοφάρμακα είναι επιζήμια, ενώ απαιτείται άλλου είδους εργασία και βοήθεια. Υπάρχει σχετικότητα. Η αντίληψη του βάθους και της σχετικότητας είναι το φάρμακο για τον δογματισμό και επιτρέπει την διεύρυνση του ορίζοντα της σκέψης μας.



Αναλογίες, συμπτώσεις και συμβολικά μηνύματα

Εδώ θα πραγματευτούμε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα που εξαιρετικά εύκολα υπόκειται σε παρανοήσεις. Ήδη η επιστημονική εξέλιξη στην εποχή μας έχει απωθήσει σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις του μεσαίωνα. Σύμφωνα πάντοτε με το πνεύμα του επιστημονικού διαφωτισμού στα μεσαιωνικά κατάλοιπα ανάγονται οι δραστηριότητες των μέντιουμ, των μελλοντολόγων, των αστρολόγων και άλλων.

Όταν εμείς μιλάμε για "συμπτώσεις" και μηνύματα οι πρώτοι συνειρμοί παραπέμπουν σε ανθρώπους που φοβούνται να αναλάβουν τις ευθύνες και το ρίσκο της ζωής και καταφεύγουν στους παραπάνω "ειδικούς", για να ανακουφίσουν την αβεβαιότητά τους ερμηνεύοντας κάποια "σημάδια".

Δεν θα ασχοληθούμε καθόλου με αστρολογία, χαρτομαντεία, αριθμολογία κ.λ.π. Όμως το φαινόμενο του συντονισμού μεταξύ φαινομενικά άσχετων γεγονότων, έχει εντοπιστεί και από ανθρώπους ανήκοντες στον χώρο της επιστήμης, χωρίς νομίζω να τυγχάνει ευρείας αποδοχής. Γνωστή είναι η θεωρία του Γιούνγκ περί συγχρονικότητας.

Οι δραστηριότητες της υποκουλτούρας του μεσαίωνα που αναφέραμε θα μπορούσαν να ανήκουν στην ίδια κατηγορία, δηλαδή της διασύνδεσης εξωτερικά άσχετων γεγονότων μέσω άγνωστων έως τώρα νόμων. Όμως η δυσφήμιση όλων αυτών των πραγμάτων και η κατάχρησή τους από απατεώνες και ψυχολογικά ασταθή άτομα, καθιστά την μελέτη τους προβληματική. Συνεπώς το θέμα θα το εξετάσουμε όσο γίνεται διαφορετικά, χωρίς να κάνουμε την παραμικρή χρήση αυτών των τομέων.

Δεν θα μπορέσουμε όμως να αποφύγουμε κάποια "μεταφυσική". Δεχόμαστε ότι υπάρχει θεός, πνεύμα, ή όπως αλλιώς μας αρέσει; Αν ναι τότε δεν υπάρχει τύχη. Την στιγμή που υπάρχει θεός, δηλαδή υπέρτατη και πανταχού παρούσα δρώσα νοημοσύνη, δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν τυχαία γεγονότα. Σε εμάς φαίνονται έτσι γιατί δεν γνωρίζουμε τις νομοτέλειες και την αόρατη για μας θέληση που τα υποκινεί ή που τα επιτρέπει.

Αυτό όμως είναι μια υπόθεση εργασίας, δεν αποτελεί θέση δογματικής αλήθειας. Κάλλιστα μπορεί κανείς να εξελιχθεί και χωρίς την αποδοχή, ή ακόμη και με την απόρριψη αυτών των απόψεων, αρκεί τα υπόλοιπα στοιχεία που απαρτίζουν το προσωπικό του "παζλ" να είναι εναρμονισμένα μεταξύ τους με λειτουργικό τρόπο. Μπορεί να μην περιλαμβάνουν την πίστη στον θεό, ή σε οποιαδήποτε μορφή πνευματικότητας και όμως να λειτουργούν. Μπορεί όμως να την περιέχουν αλλά με δυσλειτουργικό τρόπο και τότε να είναι εμπόδιο. Οι πιθανοί συνδυασμοί είναι άπειροι. Πίστη στον θεό δεν σημαίνει οπωσδήποτε αποδοχή κάποιων θεολογικών απόψεων, (π.χ. είναι τριαδικός, ή ότι άλλο θέλει), αλλά μπορεί να υπάρχει πίστη που βασίζεται στην διαίσθηση, χωρίς την ανάγκη διανοητικού προσδιορισμού του απείρου.

(Θα ανοίξω μια παρένθεση λέγοντας ότι η λέξη θεός μάλλον δεν μου αρέσει πια, γιατί έχει επιβαρυνθεί με τις προσωπικές προβολές του καθενός. Φανταζόμαστε τον θεό σαν έναν εκπρόσωπο των ιδιαίτερων προτιμήσεων και προβλημάτων μας. Είναι εκδικητικός, μισαλλόδοξος και εξοργιστικά μεροληπτικός. Υποστηρίζει πάντοτε το έθνος μας, ή τα "δίκαιά" μας και έχει πολλές παρανοϊκές απαιτήσεις από τους "δούλους" του. Αυτό ισχύει για τους περισσότερους "θεούς" της δύσης και της μέσης ανατολής, δεν γνωρίζω τι γίνεται σε άλλες περιοχές της γης. Μας γεμίζει ενοχές και μας ανταμείβει ή τιμωρεί, ουσιαστικά ανάλογα με τις διαθέσεις του εκάστοτε κατεστημένου - για το οποίο όμως είμαστε συνυπεύθυνοι και ίσως ενεργά μέλη του, όσο και αν η σκέψη αυτή δεν μας αρέσει).

Αν λοιπόν το πνεύμα (χωρίς μορφή, χωρίς όνομα, απροσδιόριστο νοητικά) υπάρχει, τότε τίποτα δεν είναι ασύνδετο. Άρα μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα για το άλφα γεγονός χρησιμοποιώντας την παρατήρηση του βήτα γεγονότος, φαινομενικά άσχετου με το πρώτο, αλλά που ενδέχεται κάτι να μας "λέει" διαισθητικά γιατί συμπίπτει χρονικά με το άλφα.

Καταλαβαίνουμε βέβαια πόσο ολισθηρό είναι εδώ το έδαφος γιατί μιλάμε για "συμπτώσεις", "μηνύματα", ακόμα και για τους "οιωνούς", σύμφωνα με τους αρχαίους. Έχουμε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, συμβολικό, διαισθητικό, που θυμίζει το μυθολογικό στάδιο των προεπιστημονικών κοινωνιών. Η ολισθηρότητα έγκειται στο ότι μπορούμε να επιστρέψουμε σε αυτές τις "λογικές", ενώ εδώ ο σκοπός μας είναι, χωρίς να εγκαταλείψουμε τον με κόπους και αίμα κατακτηθέντα επιστημονικό διαφωτισμό, να ενσωματώσουμε σε αυτόν το διαισθητικό και συμβολικό τρόπο σκέψης, οδηγούμενοι έτσι σε ένα ανώτερο λογικό στάδιο και όχι να οπισθοδρομήσουμε στο μη λογικό προγενέστερο.

Εξ' άλλου το προγενέστερο ομοιάζει σκανδαλωδώς με το μεταγενέστερο, μόνο που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτεπίγνωση. Δεν θέλουμε λοιπόν να εγκαταλείψουμε τον ορθολογισμό για να παλινδρομήσουμε σε "μαγικούς" τρόπους σκέψης, αλλά να προσθέσουμε κάτι νέο σε αυτόν ώστε να τον τελειοποιήσουμε και να τον διευρύνουμε.

Παίρνετε μια σημαντική απόφαση και τότε όλως "τυχαίως" ακούτε από την τηλεόραση που είχατε ανοιχτή, χωρίς να της δίνετε σημασία, κάτι που μοιάζει σαν επιβεβαίωση. Κάτι που κάποιος λέει σε ένα σήριαλ κακής ποιότητας. Είναι τυχαίο, ή είναι "μήνυμα" για σας; Ξέρετε πόσες τέτοιες "συμπτώσεις" με νόημα συμβαίνουν καθημερινά; Αν αρχίσουμε να μελετούμε ανάλογα περιστατικά πρέπει να μην εγκαταλείψουμε για κανένα λόγο τον υγιή ορθολογισμό μας και πάντοτε, για κάθε ενδεχόμενο, να διασταυρώνουμε τα γεγονότα αποφεύγοντας την εξαγωγή βιαστικών συμπερασμάτων.

Διαφορετικά προβάλει ο κίνδυνος της παλινδρόμησης. Θα αρχίσουμε να ψάχνουμε μανιωδώς για "σημάδια" και το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να εγκαταλείψουμε την κοινή λογική, να αναπτύξουμε τάσεις φυγής, αποποίησης των ευθυνών μας και επίσης τα "σημάδια" αυτά δεν θα επιβεβαιώνουν παρά μόνο τις ψυχώσεις μας. Θα "αποδεικνύουν" το "μεγαλείο" μας, την "ανικανότητά" μας, ή την κακή μας "μοίρα", ανάλογα με το αν πάσχουμε από σύνδρομο ανωτερότητας ή κατωτερότητας.

Θα μπορούσαμε επίσης να μιλήσουμε για όνειρα, για διαισθήσεις, για πληροφορίες που δίνονται μέσα στον διαλογισμό και για την σχέση όλων αυτών με τα γεγονότα της ζωής μας. Πρόκειται για ένα ευρύ εργαλείο έρευνας που μπορεί να αποβεί εξαιρετικά χρήσιμο στην ζωή μας, αν και αρκετά επικίνδυνο. Αν ασχοληθούμε καλό είναι να το κάνουμε με πολλή επιφύλαξη και με πολλή αυτοπαρατήρηση, διασταυρώνοντας τα γεγονότα για να έχουμε πάντοτε επίγνωση του πως χρησιμοποιούμε τις πληροφορίες, τι επίδραση έχουν επάνω μας, αν προκαλούν κάποιες παρανοϊκές εκτροπές στην λογική μας σκέψη, αν παλινδρομούμε, ή εξελισσόμαστε.



Διαφορετικότητα και συμπληρωματικότητα

Το ζήτημα αυτό ακούγεται τετριμμένο. Ξέρουμε ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί, έχουμε τις προτιμήσεις μας, τα πιστεύω μας, τις ανάγκες μας και όλα αυτά πρέπει να γίνονται σεβαστά. Το ίδιο ισχύει και για τις κοινωνίες. Όλα αυτά στην θεωρία είναι αποδεκτά, αλλά πως θα πείσουμε τα συναισθήματά μας να σεβαστούν τον οικονομικό μετανάστη που ζει δίπλα μας, όταν από την άλλη μάς είναι πανεύκολο να αποδεχθούμε την διαφορετικότητά του, αρκεί ο ίδιος άνθρωπος να βρίσκεται στην χώρα του χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Θα είμαστε υπέρμαχοι του σεβασμού των ατομικών επιλογών ενός ανθρώπου, αρκεί αυτός να μην είναι ούτε συγγενής ούτε φίλος μας. Θα επιδείξουμε όμως την ίδια μεγαλόψυχη κατανόηση όταν ο ίδιος μας ο γιος μάς ανακοινώσει αιφνιδίως πως σχεδιάζει να φορέσει σκουλαρίκι; Ή μήπως θα μάς λούσει ένας κρύος ιδρώτας ντροπής και σεμνοτυφίας σε αναμονή των ειρωνικών σχολίων του περίγυρού μας, επειδή ακριβώς τα ίδια σκεφτόμαστε και εμείς για τους γιους των άλλων σε παρόμοιες περιπτώσεις;

Αρχικά θα πρέπει να αποβάλουμε την ταύτιση του διαφορετικού με την έννοια του λάθους ή του κακού. Τα πράγματα έχουν μια μεγάλη σχετικότητα. Κάθε ασθένεια έχει το δικό της φάρμακο. Αυτό είναι καλό για τον έναν και λάθος για τον άλλον. Ουδείς δεν είναι αναντικατάστατος και οι ισορροπίες μπορούν να διατηρηθούν με πολλούς τρόπους. Αν θέλουμε να χτίσουμε ένα σπίτι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάσης φύσης υλικά. Δεν υπάρχει λόγος να είναι πανομοιότυπο με κάποιο άλλο. Μπορεί να είναι παντελώς διαφορετικό και όμως να μας στεγάζει μια χαρά.

Η εις βάθος αποδοχή εκ μέρους μας αυτής της αλήθειας προσδίδει στην σκέψη μας πολύ μεγάλο εύρος. Αφού το διαφορετικό δεν είναι κακό τότε δεν χρειάζεται να αμυνόμαστε ή να το πολεμούμε, αλλά μπορούμε να συνεργαστούμε και να μάθουμε από αυτό. Αποκτούμε πρόσβαση σε νέες εμπειρίες, που ο φανατισμός και η άγνοιά μας τις είχαν αποκλείσει παντελώς.

Άνθρωποι με πολύ διαφορετικό τρόπο ζωής από τον δικό μας, με διαφορετική μόρφωση και ιδέες, κατορθώνουν να επιβιώνουν και μάλιστα μπορεί να είναι επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι. Τι μας λέει αυτό; Αν δεν κρατήσουμε απέναντί τους μια στάση άμυνας, συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου και ότι το "πρόβλημα" της ζωής μπορεί να έχει πολλές λύσεις, όχι μόνο την προσφιλή σε μας. Τότε μαθαίνουμε.

Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι όταν έπαψα να δαιμονοποιώ και να απορρίπτω τον υλισμό άρχισα να διδάσκομαι από αυτόν. Παρ' όλο που δέχομαι την ύπαρξη του θεού την λογική του υλισμού την έχω ενσωματώσει σκόπιμα στον τρόπο σκέψης μου, σαν μια δικλείδα ασφαλείας απέναντι στον κίνδυνο να μετατρέψει κανείς την πίστη σε δεισιδαιμονία. Είναι ένας "στεγνός" ορθολογισμός, που όμως αν τον χρησιμοποιήσει κανείς σε κατάλληλη "δόση", προσγειώνει τον εαυτό του στην πραγματικότητα. Όχι την υλιστική, αλλά την πραγματική πραγματικότητα.

Κάποια στιγμή της ζωής μου, με πόνο ψυχής, αναγκάστηκα να παραδεχθώ ότι άνθρωποι με υλιστική νοοτροπία και "περιορισμένους" ορίζοντες, σε πολλά πράγματα τα πήγαιναν καλύτερα από ότι εγώ. Τότε συνειδητοποίησα ότι διαφορετικό δεν σημαίνει λάθος και ότι μπορεί κανείς να πετύχει κάτι αξιοποιώντας τελείως διαφορετικό συνδυασμό χαρακτηριστικών. Αποδεχόμενος την διαφορετικότητά τους, επίσης με πόνο ψυχής, αποδέχθηκα το γεγονός ότι δεν είμαι ολοκληρωμένος και ότι αρετές που μου λείπουν τις έχουν άνθρωποι που μέχρι τότε περιφρονούσα.

Ας προχωρήσουμε όμως. Είναι κανείς γενναιόδωρος. Δεν θα πρέπει να είναι και συνετός και ίσως λίγο συμφεροντολόγος, για να μην χρεοκοπήσει; Είναι κανείς υπομονετικός. Δεν θα πρέπει να έχει και κάποια δόση ανυπομονησίας, για να μην τον στήνουν συνεχώς στα ραντεβού;

"Σπεύδε βραδέως" λέει η ρήση, που σημαίνει ότι με τον συνταιριασμό φαινομενικά ασύμβατων ιδιοτήτων προστατευόμαστε από τις υπερβολές. Την νοημοσύνη μας θα την προστατεύσουμε με το αφελές συναίσθημα. Έτσι η λογική μας δεν θα καταντήσει ψυχρή, συνεπώς στενή και περιορισμένη. Το συναίσθημά μας θα το προστατεύσουμε με τον ορθολογισμό, για να μην καταντήσουμε έρμαια των παρορμήσεών μας. Είμαστε πολύ ήπιοι; Για να μην γίνουμε αδρανείς θα πρέπει την ηρεμία μας να την μπολιάσουμε με μια μικρή δόση "οργής", ή "ανησυχίας". Έτσι θα προστατευθούμε από τον κίνδυνο της αδράνειας και αν χρειαστεί θα έχουμε τα εφόδια να δώσουμε και κάποια μάχη στην ζωή.

Η τεχνική είναι να ισορροπούμε μια αρετή μας μπολιάζοντάς την με κάποια αντίθετή της, σε μικρή δόση, ώστε να αποφεύγονται οι υπερβολές και να συμπληρώνονται οι εγγενείς αδυναμίες της. Στο προηγούμενο παράδειγμα η ηπιότητα θωρακίζεται με μια μικρή ποσότητα από κάτι που θυμίζει ελάττωμα. Την οργή. Η οποία όμως μέσα στην ηρεμία μεταστοιχειώνεται σε δημιουργικό δυναμισμό, χάνοντας τα αρνητικά της στοιχεία. Λέμε ένα φιλάνθρωπο "ναι" σε όσους χρειάζονται βοήθεια. Κάποτε όμως ένα σκληρό "όχι" θα βάλει στην θέση τους όσους επιτήδειους έχουν δει την διάθεση προσφοράς μας και θελήσουν να την εκμεταλλευτούν.

Όλοι γνωρίζουμε το σύμβολο του Ταό. Τον κύκλο που χωρίζεται σε δύο ίσα μέρη, άσπρο - μαύρο, με ένα S. Το κάθε μέρος περιέχει έναν μικρό κύκλο του αντίθετου χρώματος. Αυτά που είπαμε είναι μια πρακτική εφαρμογή αυτού του συμβόλου, που ασφαλώς έχει πολύ ευρύτερη σημασία.

Με τον ίδιο τρόπο αλληλοσυμπληρώνονται οι άνθρωποι και οι κοινωνίες. Για να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας πρέπει να "βγούμε από το μικρό χωριό μας" και επίσης να "έρθει η πόλη σε μας". Να δούμε το διαφορετικό, να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι, οι λαοί και οι πολιτισμοί χωρίς φοβικές άμυνες, για να αλληλοσυμπληρωθούν. Να διαβάσουμε και πέντε βιβλία διαφορετικών ειδών. Όταν ζεις σε ένα κατά 95% "ορθόδοξο" κράτος τότε νομίζεις ότι οι άλλες θρησκείες είναι "ανοησίες", γιατί απλούστατα δεν έχεις συναναστραφεί με κανέναν που να ανήκει σε αυτές και να τις γνωρίζει βιώνοντάς τες σε βάθος. Ζεις σε έναν φανταστικό κόσμο που αποτελείται μόνο από τους "δικούς" σου και δεν έχεις εμπειρίες.

Δεν γνωρίζεις για παράδειγμα το εξαιρετικό έργο της Μητέρας Τερέζας, ούτε ότι ήταν καθολική μοναχή και Αλβανίδα γεννημένη στα Σκόπια (δηλαδή στην Μακεδονία, που το όνομά της είναι αντικείμενο κυριολεκτικά παιδαριώδους διαμάχης). Αυτά τα χαρακτηριστικά θα έκαναν πολλούς να αποστρέψουν το βλέμμα τους με αποτροπιασμό και να πουν: Εντάξει καλή γυναίκα ήταν αλλά δεν σώζεται η ψυχή μόνο με αυτά, γιατί η ίδια βρισκόταν σε πλάνη. Ρωτήστε όμως τους χιλιάδες που ευεργετήθηκαν από αυτήν, τι γνώμη έχουν και πόση είναι η ευγνωμοσύνη τους. Καιρός να συνέλθουμε λοιπόν και να κατεβούμε από τα καλάμια μας.

Το ζήτημα της διαφορετικότητας δεν είναι υπόθεση μιας απλά διανοητικής παραδοχής. Πρέπει να υπερβούμε τα μέχρι τώρα συναισθήματά μας. Μεγάλο μέρος της μονομέρειας της σκέψης μας οφείλεται στο ότι δεν αναγνωρίζουμε την αξία του "άλλου" και του "διαφορετικού", επειδή δεν συνειδητοποιούμε την ύπαρξη ενός συνόλου, που περικλείει τους πάντες ως ΙΣΟΤΙΜΑ μέλη. Πιστεύουμε ότι με κάποιο τρόπο το σύμπαν εστιάζει το ενδιαφέρον του μόνο σε μας. Οι νοητικοί μας ορίζοντες είναι περιορισμένοι και εγωκεντρικοί. Στερούμαστε πολύτιμων εμπειριών γιατί δεν θέλουμε να δούμε το καλό που έχουν οι άλλοι και ότι όλοι είμαστε μέρη ενός ευρύτερου συνόλου που αποτελείται από τους πάντες και τα πάντα, όχι μόνο από τον εαυτό μας και τους ομοϊδεάτες μας.



Συνέπειες

Ένας άλλος παράγοντας που υποβαθμίζει το βάθος της σκέψης μας είναι η πεποίθηση - κρυφή ελπίδα, ότι οι πράξεις μας μπορεί να μην έχουν συνέπειες. Θα κλέψω, θα εξαπατήσω και δεν θα υποστώ τις συνέπειες, όποιες και αν είναι αυτές. Η αλήθεια είναι ότι την φυλακή ίσως την αποφύγω, αλλά η ισορροπία του σύμπαντος και το πνεύμα ως πάνσοφος διδάσκαλος, θα θελήσουν να διδαχθώ για το ποιόν της πράξης μου ώστε να εξελιχθώ. Δεν είναι θέμα τιμωρίας αλλά αποκατάστασης της ισορροπίας και απόκτησης γνώσης, με τον κατάλληλο τρόπο και όχι μόνο με την ανθρώπινη δικαιοσύνη.

Γίνεται αντιληπτό το πόσο περιορίζεται η κριτική μας ικανότητα όταν δεν λαμβάνουμε υπ' όψη τον νόμο της ανταπόδοσης. Οι αξιολογήσεις μας είναι παντελώς λανθασμένες και η ικανότητά μας να προβλέπουμε, σχετικά πάντοτε, την εξέλιξη των πραγμάτων είναι κυριολεκτικά στο μηδέν.

Φανταζόμαστε ότι θα ζήσουμε μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή με την αφοσιωμένη σύζυγό μας, διατηρώντας ταυτόχρονα και μια ερωμένη. Δεν μας περνάει καν από τον νου ότι μπορεί η πραγματικότητα να αποκαλυφθεί και αν ακόμα δεν γίνει κάτι τέτοιο ευθέως, η όλη περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα καταστεί αντιληπτή από το υποσυνείδητο της γυναίκας μας προκαλώντας την ανάλογη, αλλά "ανεξήγητη" υποβάθμιση στην συμπεριφορά της προς εμάς. Όλα αυτά ελπίζουμε να τα αποφύγουμε.

Όποιος δεν λαμβάνει συνεχώς υπ' όψη του τον νόμο των συνεπειών ζει σε ένα εξωπραγματικό σύμπαν. Σε ένα σύμπαν που ανέχεται τα καπρίτσια του καθενός, ο οποίος όπως ένα μικρό παιδί νομίζει ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τις ανώριμες επιθυμίες του.

Δεν θέλω να προκαλέσω αισθήματα φόβου και κλίμα εξαναγκασμού. Πιστεύω ότι η ανοχή είναι μεγάλη. Δίδεται αρκετά συχνά άφθονη πίστωση χρόνου για να ωριμάσουμε. Αν εμείς δεν το θέλουμε κανείς δεν θα μας εξαναγκάσει, ούτε ο Θεός ο ίδιος. Από την άλλη όμως δεν γίνεται να απορυθμιστεί η ισορροπία του σύμπαντος επειδή έτσι το θέλουμε εμείς. Υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι και άλλες μορφές ζωής που θέλουν και δικαιούνται να εξελιχθούν. Κάποτε το σύμπαν θα τους προστατεύσει από εμάς που τους παρενοχλούμε με την συμπεριφορά μας, διακόπτοντας την πίστωση χρόνου που μας έδωσε. Είναι δικαιοσύνη, όχι σκληρότητα. Όπως λέει η παροιμία, ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αλλά αγαπάει και τον νοικοκύρη.

Για να είμαι ειλικρινής τον νόμο αυτόν τον φοβάμαι λιγάκι. Αισθάνομαι να με παρακολουθεί, να μου χαρίζει ευκαιρίες, αλλά το βλέμμα του είναι άγρυπνο και δίκαιο. Δεν νοιώθω ελεύθερος να κάνω κυριολεκτικά ότι θέλω. Αυτό όμως είναι μια ευεργεσία. Είναι μια ώθηση για εξέλιξη, έως ότου φυσικά ωριμάσουμε και έτσι δεν θα τον φοβόμαστε καθόλου γιατί θα έχουμε εναρμονιστεί με αυτόν. Ο φόβος προέρχεται από την άρνηση της συνεργασίας σε κάτι που είναι ζωτικής σημασίας να γίνει. Σαν κάποιος ασθενής να μην συνεργάζεται με τον γιατρό του.

Το οικοσύστημα βασίζεται στην αλληλεπίδραση και στις αμοιβαίες ισορροπίες. Κάθε πράξη έχει τον αντίκτυπό της. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει ζωή στη Γη και διατηρείται. Με τον ίδιο τρόπο υπάρχει και ένα ευρύτερο οικοσύστημα που περιλαμβάνει όχι μόνο την υλική ζωή, αλλά όλα τα επίπεδα ταυτόχρονα. Διαισθάνομαι ότι οι συνέπειες των πράξεών μας οφείλονται στην συνοχή αυτού του ολοκληρωμένου οικοσυστήματος, γι αυτό πολλές φορές είναι ανεξήγητες βάσει των φυσικών μόνο νόμων. Μετακινούμε ένα "αντικείμενο" εκεί μέσα και αυτό προκαλεί την αναδιάταξη όλων των υπόλοιπων στοιχείων του συνόλου. Αυτή η αναδιάταξη επηρεάζει και εμάς.

Οι πράξεις μας έχουν κυκλικές συνέπειες, δηλαδή καταλήγουν με κάποιον μυστηριώδη για μας μηχανισμό, πίσω σε μας. Αργά ή γρήγορα. Αυτή η κυκλικότητα ισχύει για όλες τις ενέργειές μας, όχι μόνο για τις υλικές αλλά και για τα αισθήματα και τις σκέψεις μας. Και αυτές είναι πράξεις. Το γεγονός της επιστροφής των συνεπειών σε μας οφείλεται στην ενότητα των πάντων. Κάνουμε μια πράξη, επηρεάζονται τα πάντα και τελικά εμείς.

Υπάρχουν συνέπειες άμεσες και εμφανείς, με ξεκάθαρο μηχανισμό, όπως η σύλληψη επ' αυτοφώρω ενός εγκληματία. Πίσω όμως από αυτή την εξωτερική πλευρά ενδέχεται να κρύβονται και πολλές άλλες επιστροφές διάφορων συνεπειών και αποτελεσμάτων. Το φαινόμενο είναι σύνθετο και δεν μπορεί να αποδοθεί με κάποιον μαθηματικό τύπο.

Οι συνέπειες που έχουν οι πράξεις μας είναι αυτό που λένε στην ανατολή νόμο του κάρμα, ή εδώ στην δύση νόμο της ανταπόδοσης, η νόμο του πεπρωμένου. Η ολοκληρωτική αποδοχή από μέρους μας αυτής της πραγματικότητας μεγιστοποιεί μέσα μας την αίσθηση της ευθύνης και του καθήκοντος απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Επίσης η σκέψη μας, την ανάπτυξη της οποίας πραγματευόμαστε εδώ, προσγειώνεται στην πραγματικότητα και γίνεται εξαιρετικά αποτελεσματική και ακριβής. Ένας κόσμος χωρίς τον νόμο των συνεπειών είναι ένας φανταστικός κόσμος. Και όμως κάπου εκεί θα θέλαμε να ζούμε οι περισσότεροι από εμάς, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν.

7/9/05