ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥ

ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥ"

Όταν αρχίσουμε να ασχολούμαστε με τον διαλογισμό πάντοτε διαπιστώνουμε ένα ασυγκράτητο χείμαρρο σκέψεων να μας κατακλύζει. Είναι αδύνατον να τον σταματήσουμε και όσο περισσότερο πιεζόμαστε τόσο αυτός ενδυναμώνεται και μάλιστα πολλές φορές συμβαίνει να έχουμε την σκέψη ότι δεν σκεφτόμαστε, να ονειροπολούμε ότι είμαστε συγκεντρωμένοι. Σκεφτόμαστε ότι διαλογιζόμαστε, ενώ στην πραγματικότητα μας έχουν κατακλύσει οι άσχετες σκέψεις. Η πίεση και η κατά μέτωπο επίθεση με την δύναμη της θέλησής μας, δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα. Ο ανυπάκουος νους μας τρέφεται κατά κάποιο τρόπο από τις προσπάθειές μας και ενισχύει την πεισματική του αντίσταση.

Τι πρέπει να κάνουμε; Φαίνεται πως είναι αδύνατον να σταματήσουμε τις σκέψεις μας. Μπορούμε όμως να τις αφήσουμε να σταματήσουν μόνες τους, όταν πάψουμε να τροφοδοτούμε με ενέργεια την πηγή τους; Αυτό είναι μια καλή ιδέα, αρκεί να ανακαλύψουμε την πηγή των ανεξέλεγκτων σκέψεων και το είδος της ενέργειας που καταναλώνουν. Ας δούμε λοιπόν σε πρώτη φάση γιατί σκεφτόμαστε. Ασφαλώς δεν εννοούμε το χρήσιμο είδος διανοητικής δραστηριότητας, όπως το πως θα δουλέψουμε, τι θα φάμε το μεσημέρι, πως θα συνεννοηθούμε με τους ανθρώπους, ποιόν δρόμο θα ακολουθήσουμε για να πάμε κάπου. Αυτές οι σκέψεις είναι χρήσιμες. Αποτελούν όμως ίσως ένα δέκα τοις εκατό της δραστηριότητας του νου μας. Και οι ίδιες ακόμα δεν είναι εντελώς ξεκαθαρισμένες. Όσο π.χ. σκεφτόμαστε το τι θα φάμε το μεσημέρι, ανάμεσα σε αυτές τις σκέψεις εισχωρούν άλλες άχρηστες. Κάποια παράλληλη φαντασίωση άσχετη με το θέμα, τραγουδάκια, ασύνδετες λέξεις, ονειροπολήματα. Και ανάμεσα σε όλα αυτά, υπάρχουν και οι σκέψεις που θα μας χρειαστούν. Δεν είναι μόνο οι περιττές σκέψεις, αλλά και η έλλειψη εστιασμού κατά την διάρκεια των χρήσιμων σκέψεων.

Τι προκαλεί όμως αυτές τις συνεχείς παρεμβολές, που καταναλώνουν τόσο πολύ ενέργεια και που αν αυξηθούν σε ένταση δημιουργούν παθολογικές καταστάσεις; Τι σκεφτόμαστε; Η άχρηστη σκέψη είναι πολλά ασύνδετα κομμάτια όπως εκ πρώτης όψης φαίνεται, ή έχει κάποιο κεντρικό πυρήνα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται; Είναι πολλά θέματα που γεννιούνται μέσα μας, με αναρχικό τρόπο, ή υπάρχει κεντρική ιδέα πίσω από το φαινομενικό χάος; Και αν υπάρχει ποια είναι αυτή; Αν την ανακαλύψουμε θα μάθουμε τον λόγο για τον οποίο σκεφτόμαστε συνεχώς με πυρετώδη τρόπο και θα μάθουμε επίσης γιατί δεν μπορούμε να εστιάσουμε κάπου την προσοχή μας, γιατί μας απορροφούν τόσα πολλά πράγματα και ξεχνάμε τον εαυτό μας.

Μόνο η αυτοπαρατήρηση μπορεί να μας βοηθήσει. Πρέπει όμως να είναι διεισδυτική και ακριβής, χωρίς πολύπλοκες διανοητικές εξηγήσεις. Κατά την γνώμη μου σκεφτόμαστε ασταμάτητα γιατί έτσι συντηρούμε μέσα μας, την αίσθηση του "εγώ". Σκεφτόμαστε τι θα πούμε, τι θα κάνουμε, τι θα μας πούνε, πλάθουμε φανταστικές ιστορίες, με εμάς πρωταγωνιστές, όταν σκεφτόμαστε τους άλλους είναι πάντοτε σε συνάρτηση με τους εαυτούς μας, με τις ανάγκες μας, με τα απωθημένα μας. Στην ουσία περιγράφουμε συνεχώς στον εαυτό μας, τον ίδιο μας τον εαυτό και την ζωή μας, παρελθούσα, παρούσα και μέλλουσα. Μέσα μας αντηχεί ένα ασταμάτητο "εγώ… εγώ… εγώ…". Κάνουμε επίσης συχνά τις απαραίτητες τροποποιήσεις έτσι ώστε να έχουμε πάντοτε δίκιο και να δείχνουμε στους άλλους σπουδαίοι, ή άχρηστοι, ανάλογα με το τι είδους απωθημένα έχουμε. Σκεφτόμαστε και στο υπόβαθρο βαθιά μέσα μας, "τρέχει" κάποια παράλληλη φαντασίωση, όπως μπορεί να "τρέχει" κάποιο πρόγραμμα σε έναν υπολογιστή, χωρίς αυτό να γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον χρήστη. Αυτό το υπόγειο "πρόγραμμα" του μυαλού μας κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις, έτσι ώστε να συντηρηθεί μια ικανοποιητική για μας αυτοεικόνα. Είναι ένα είδος υποσυνείδητης αυτοψυχοθεραπείας (ή πρόκλησης ψυχασθένειας).

Έχουμε έστω ζήσει κάποια αποτυχία στην ζωή μας, μας εγκατέλειψε μια γυναίκα. Κάνουμε "αποσόβηση" του πλήγματος ενεργοποιώντας κάποιο είδος εσωτερικού "αμορτισέρ". Κατασκευάζουμε φανταστικές ιστορίες στο μυαλό μας, όπου τα γεγονότα είναι διαφορετικά από αυτά που συνέβησαν στην πραγματικότητα. Στην παραποιημένη απόδοση των γεγονότων εμείς είμαστε που έχουμε όλο το δίκιο και εμείς είμαστε που ταπεινώνουμε αυτή την γυναίκα που μας εγκατέλειψε. Έτσι περισώζουμε την αυτοεικόνα μας και θεραπεύουμε το εσωτερικό τραύμα, αλλάζοντας τα συναισθήματά μας. Οι πυρετώδεις φαντασιώσεις σταματούν είτε όταν εξαντληθούν τα ενεργειακά αποθέματα του νευρικού μας συστήματος, είτε όταν κατορθώσουμε να αλλάξουμε τα συναισθήματά μας αποκαθιστώντας τον χαμένο αυτοσεβασμό μας, ή ικανοποιώντας μια μας επιθυμία, έστω και με έναν μυθολογικό θα λέγαμε τρόπο.

Εξ' άλλου η παραποίηση της ιστορίας ενός έθνους εξυπηρετεί έναν ανάλογο στόχο, σε επίπεδο κοινωνίας. Να δημιουργήσει μια φανταστική εθνική οντότητα, άξια σεβασμού. Δημοτικά τραγούδια, έπη, ήρωες, χαμένες πατρίδες, εξυπηρετούν τον συλλογικό μας μύθο, με σκοπό να απαλυνθούν οι εθνικές μας ταπεινώσεις που δεν μπορούμε να αντέξουμε. Υποθέτω ότι πολλές τέτοιες διαδικασίες είναι για το δικό μας επίπεδο αρκετά χρήσιμες, για κάποιο υψηλότερο όμως επίπεδο είναι εμπόδιο. Μας προστατεύουν από την αλήθεια που δεν μπορούμε να αντικρίσουμε και να χειριστούμε, μας δίνουν όμως, στην θετική τους όψη, ελπίδα για το μέλλον. Ψεύτικη μεν, αλλά προσωρινά ανακουφιστική. Όλα αυτά φαίνονται σαν να γίνονται από μόνα τους γιατί είναι υποσυνείδητα, όμως κατά βάθος θέλουμε να συμβαίνουν. Προσπαθούμε να διαλογιστούμε, αλλά θέλουμε ταυτόχρονα να συνεχίσουμε να σκεφτόμαστε, γιατί νοιώθουμε ότι αυτό είναι κάτι το πολύ ζωτικό για μας.

Η πυρετώδης και ανεξέλεγκτη σκέψη είναι λοιπόν μια διαδικασία "υποστύλωσης" του υπό κατάρρευση εγώ μας. Και είναι υπό κατάρρευση γιατί η ζωή δεν είναι εαυτοκεντρική. Δεν είμαστε εμείς το κέντρο του κόσμου, ούτε κάποιος άλλος. Ούτε ο εαυτός μας αποτελείται μόνο από το εγώ. Υπάρχει και το Πνεύμα. Σκεφτόμαστε συνεχώς, εκτός βέβαια από τις απαραίτητες σκέψεις, θέλοντας να συντηρήσουμε την αίσθηση του "εγώ" και την εικόνα που έχουμε για την ζωή μας, και κάθε διακοπή της διαδικασίας αυτής αποτελεί μεγάλη απειλή για την αυτοεικόνα μας. Η ζωή που δεν είναι εαυτοκεντρική, θα γκρεμίσει την πλαστή αυτοεικόνα μας και θα βάλει το διογκωμένο εγώ μας στην θέση του, που είναι μια από τις πολλές λειτουργίες του ανθρώπου χρήσιμη για ορισμένα πράγματα, πρέπει όμως να κάνει πίσω σε πολλά άλλα. Γι αυτό και ο νους αντιδρά τόσο πεισματικά και επιδέξια σε κάθε προσπάθεια ελέγχου του.

Αν καταργήσουμε την περιττή σκέψη τότε το ψεύτικο εγώ, που με τόσο κόπο έχουμε δημιουργήσει και από το οποίο έχουμε γαντζωθεί, θα καταρρεύσει. Και τότε είναι που προβάλλει ο φόβος του αγνώστου και του θανάτου. Αν εγώ δεν είμαι το εγώ, τότε ποιος είμαι; Μήπως θα χαθώ; Όλη αυτή η εσωτερική φλυαρία, αυτή η αδιάκοπη συζήτηση με τον εαυτό μας, μπορεί να έχει τον τίτλο "Εγώ και η ζωή μου, όπως με βολεύει". Είναι ένα αληθοφανές μυθιστόρημα. Δεν είναι η πραγματικότητα. Φτιάχνουμε έναν φανταστικό κόσμο, έναν φανταστικό εαυτό και γαντζωνόμαστε από αυτόν γιατί μας τρομοκρατεί η πιθανότητα του αγνώστου, όπου η ζωή είναι διαφορετική και ο εαυτός μας δεν είναι πλέον αυτό που νομίζουμε ότι είναι. Υπάρχει όμως κάτι άλλο εκτός από το τεχνητά διογκωμένο εγώ μας, που να είναι ο πραγματικός μας εαυτός; Μήπως το μικρό φοβισμένο, νευρωτικό και μεγαλομανές δωματιάκι που έχουμε με τόσο κόπο διακοσμήσει, δεν είναι όλος ο κόσμος; Μήπως αν βγούμε από εκεί δεν θα βυθιστούμε στην ανυπαρξία, αλλά θα ζήσουμε μια ζωή καλύτερη, γιατί υπάρχουν και άλλα δωμάτια στο σπίτι;

Αυτή η ασταμάτητη λοιπόν εσωτερική συζήτηση με τον εαυτό μας περιγράφει τον εαυτό μας, την ιστορία μας και την ζωή μας, έτσι όπως μας εξυπηρετούν με όλες τις απαραίτητες εξιδανικεύσεις, ή υποβαθμίσεις, ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή μας. Ένα κράμα αλήθειας και ψεύδους, που φτιάχνει όμως έναν εαυτό και έναν κόσμο γνωστό, λογικοφανώς ταξινομημένο, που μας προστατεύει από την αλήθεια για τον εαυτό μας. Με την βοήθεια της περιγραφής της προσωπικής ιστορίας μας παραχώνουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί. Μιλάμε συνεχώς με τον εαυτό μας, για να μην βγουν στην επιφάνεια οι αδυναμίες μας και ότι άλλο μας τρομάζει, ή αλλάζει ριζικά την ζωή μας. Αν καταρρεύσει η εικόνα που κατασκευάσαμε για το άτομό μας, τότε θα αναδυθούν όλα εκείνα τα στοιχεία που δεν αντέχουμε να αντικρίσουμε κατά πρόσωπο. Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας δεν θα μπορέσει να αντέξει την επίθεση αυτή και θα διαλυθεί. Τι θα είμαστε τότε; Προφανώς ο αληθινός μας εαυτός, αλλά τολμούμε να κάνουμε αυτό το τρομακτικό άλμα στο άγνωστο; Μάλλον όχι. Για να είμαστε και δίκαιοι με τον εαυτό μας, ίσως να είναι μετρημένοι στα δάχτυλα οι άνθρωποι που είναι ικανοί για κάτι τέτοιο. Για τους υπόλοιπους, το ένα και μοναδικό άλμα πρέπει να διασπαστεί σε πολλά μικρότερα και πιο "εύπεπτα" πηδηματάκια. Λιγότερο ριζοσπαστικά, λιγότερο αφανιστικά για το εγώ μας.

Θα ρωτούσε τώρα κανείς, τι πρέπει να κάνουμε για να ξεφύγουμε από αυτή την κατάσταση. Μακάρι να γνώριζα την απάντηση. Υπάρχει όμως μια πιθανότητα να μπορεί να μας βοηθήσει η παρατήρηση, η βιωματική γνώση και διαπίστωση αυτών των λειτουργιών μέσα μας. Οι μηχανισμοί που περιγράψαμε φαίνεται πως λειτουργούν μόνο στην κατάσταση της ταύτισης. Όταν είμαστε αφηρημένοι ως προς αυτούς, ταυτισμένοι μαζί τους, ή με κάτι άλλο, συμμετέχοντας με έναν μηχανικό τρόπο, τότε οι μηχανισμοί αυτοί λειτουργούν γιατί έχουν καταφέρει να μας κάνουν να ξεχαστούμε και μας έχουν παρασύρει. Σαν να μας έχουν υπνωτίσει.

Όταν όμως τοποθετούμαστε στην οπτική γωνία του παρατηρητή, τους παρακολουθούμε από έξω και χάνουν τότε την δύναμή τους επάνω μας. Για να μας εξουσιάσουν πρέπει να μας έχουν πείσει για την χρησιμότητά τους, ή να μας έχουν κατά κάποιο τρόπο εκφοβίσει. Αν τους παρατηρούμε από την θέση του αποστασιοποιημένου παρατηρητή, τότε ήδη έχουμε κάνει το πρώτο βήμα. Ίσως λοιπόν η παρατηρητική επίγνωση να μας αποταυτίζει από αυτούς. Βλέπουμε τι συμβαίνει μέσα μας, "ξεσκεπάζουμε" τους μηχανισμούς της ύπνωσής μας και τότε αυτοί διακόπτουν την λειτουργία τους, γιατί δεν τους τρέφουμε εμείς με το ίδιο μας το ενδιαφέρον. Μόλις "βγούμε" έξω από αυτούς, τότε αυτοί σταματούν. Φαίνεται πως η μηχανική σκέψη λειτουργεί όταν μας έχει απορροφήσει και έχουμε ταυτιστεί μαζί της. Όταν την παρατηρούμε σημαίνει πως έχουμε αποταυτιστεί. Βλέπουμε το παιχνίδι που μας παίζει. Καθώς δεν την τρέφουμε πλέον με το ενδιαφέρον μας αυτή ατροφεί και σταματάει, γιατί το ενδιαφέρον είναι ενέργεια.

Υπάρχουν κάτι ασκήσεις, μάλλον ανατολικής προέλευσης, που λένε να παρατηρήσουμε τον νου μας και την λειτουργία της ανεξέλεγκτης σκέψης μας όπως αυτή εκτυλίσσεται μέσα μας, χωρίς να επεμβαίνουμε. Μου φαίνεται πως είναι μάλλον αδύνατο να γίνει κάτι τέτοιο, γιατί μόλις στρέψουμε την προσοχή μας στις σκέψεις μας, αυτές εξαφανίζονται, πράγματι χωρίς την επέμβαση της θέλησής μας. Δεν τις σταματάμε με την πίεση που ασκούμε επάνω τους, αλλά μόλις "ξεκολλήσουμε" από τον νου μας γινόμενοι μάρτυρες της δραστηριότητάς του, τότε σαν να πατάμε ένα κουμπί η εσωτερική φλυαρία διακόπτεται. Ίσως αυτός να είναι ο σκοπός των ασκήσεων αυτών. Οι μηχανικές φαντασιώσεις μας υπάρχουν μόνο όταν δεν τις κοιτάμε κατά πρόσωπο, μόνο όταν είμαστε λιγότερο συνειδητοί και προσεκτικοί. Θυμίζουν τις λεγόμενες υπναγωγικές εικόνες, που εμφανίζονται όταν αρχίζουμε να βυθιζόμαστε στον ύπνο. Αν αποκτήσουμε επίγνωση του εαυτού μας και των ονειροπολημάτων μας, τότε οι εικόνες αυτές εξαφανίζονται γιατί έχουμε ξυπνήσει. Μάλλον κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις σκέψεις μας.

Οι φαντασιώσεις λειτουργούν σε επίπεδο μειωμένης συνειδητότητας. Μόλις μπούμε στην κατάσταση της προσοχής, της αυξημένης αυτεπίγνωσης, τότε αυτές διακόπτονται. Προσοχή όμως δεν σημαίνει απορρόφηση αλλά αποταύτιση. Αποταυτιζόμαστε από αυτές, χάνουμε το ενδιαφέρον μας, βλέπουμε ότι αποσκοπούν στο να διηγηθούν στον εαυτό μας τα παραμύθια περί του εαυτού μας, βλέπουμε ότι είναι η έκφραση του πανικού του εγώ που αγωνίζεται να διατηρήσει τα κεκτημένα, και η αποστασιοποίησή μας από αυτές τους στερεί την απαραίτητη ενέργεια για να λειτουργήσουν. Η αποδεσμευμένη ενέργεια χρησιμοποιείται τώρα από την αυξημένη συνειδητότητά μας, που λειτουργεί πλέον σε κατάσταση εσωτερικής σιωπής. Μέσα μας λοιπόν πρέπει να κάνουμε δύο εσωτερικές "κινήσεις". Την προσοχή και την αποταύτιση, σε ταυτόχρονο συνδυασμό. Είναι θέμα εκμάθησης. Παρατηρούμε χωρίς να εμπλεκόμαστε στις φανταστικές υποθέσεις που γεννά ο νους μας. Αυτό μας οδηγεί στην προσγείωσή στο εδώ και τώρα. Ο νους μας δεν μας τυλίγει πλέον με το δίχτυ των υπνωτικών ονειροπολημάτων και τότε η επίγνωσή μας, οξυμένη πάντοτε, παρακολουθεί το τι συμβαίνει στο τώρα, μέσα μας και έξω μας.

Όλα αυτά ακούγονται εύκολα, στην πράξη όμως οι δυσκολίες είναι σχεδόν ανυπέρβλητες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ενδόμυχα δεν θέλουμε να μπούμε σε κατάσταση εσωτερικής σιωπής, γιατί είμαστε πολύ ταυτισμένοι με το εγώ μας. Φοβόμαστε ότι θα χάσουμε τον εαυτό μας και αυτός ο φόβος είναι που μας γυρίζει πίσω στην ταύτιση. Εκεί οι φαντασιώσεις ενεργοποιούνται και συνεχίζουμε να κατασκευάζουμε και να στηρίζουμε το γνωστό και καθησυχαστικό μας εγώ. Το εγώ όμως είναι ένα μικρό μόνο τμήμα του ανθρώπου, χρήσιμο για τις καθημερινές μας ασχολίες. Οι συζητήσεις με τον εαυτό μας το διογκώνουν υπερβολικά και έτσι το καθιστούν απόλυτο κυρίαρχο μέσα μας. Οι άλλες πλευρές του όντος μας απενεργοποιούνται και αποκρύπτονται από την συνειδητότητά μας.

Όταν μπούμε στην κατάσταση του διαλογισμού, τότε αποσπόμαστε από το εγώ μας και γίνεται πλέον αυτό μια από τις πολλές λειτουργίες που υπάρχουν μέσα μας. Η συνειδητότητά μας δεν εκφράζεται μόνο μέσω αυτού. Μπορεί να διευρυνθεί, να συμπεριλάβει και άλλες εσωτερικές "περιοχές" του όντος μας και να λειτουργήσει χωρίς απαραίτητα να έχει ως κέντρο το εγώ. Η κατάσταση της συνειδητής εσωτερικής σιωπής μας αποσπά από το εγώ και η αντίληψή μας λειτουργεί σαν παρατηρητής των γεγονότων και του εαυτού μας, και όχι ταυτισμένη συνεχώς με το εγώ.