Η ΑΣΚΗΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

ΠΑΡΟΥΣΙΑ – Η ΑΣΚΗΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
Έχουμε αναρωτηθεί άραγε αν υπάρχουν διαφορετικά είδη συγκέντρωσης; Όταν για παράδειγμα ασχολούμαστε με ένα θέμα ή μια δραστηριότητα που μας ενδιαφέρει πολύ. Όταν βλέπουμε κάτι στην τηλεόραση, που απορροφά την προσοχή μας. Τότε είμαστε προσηλωμένοι, δεν απασχολούμαστε με τίποτε άλλο και ο χρόνος κυλάει χωρίς καν να το καταλάβουμε. Αναμφισβήτητα είναι μια κατάσταση συγκέντρωσης. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της; Στην πραγματικότητα η προσοχή μας είναι εστιασμένη στο αντικείμενο του ενδιαφέροντός μας, όπως όταν τα παιδιά παίζουν κάποιο παιχνίδι, αλλά ταυτόχρονα έχουμε απορροφηθεί από αυτό. Έχουμε χάσει την επίγνωση του ίδιου μας του εαυτού. Και αυτό δεν είναι, κατά την γνώμη μου πάντοτε, το ζητούμενο. Ενώ είμαστε προσηλωμένοι έχουμε ξεχαστεί.

Φαίνεται όμως πως υπάρχει και ένα δεύτερο είδος προσήλωσης, που χαρακτηρίζεται από την διπλή προσοχή. Είμαστε εστιασμένοι στο αντικείμενο που μας απασχολεί, αλλά ταυτόχρονα ένα μέρος της επίγνωσής μας στρέφεται προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Προς την αίσθηση του εγώ είμαι. Δεν έχουμε απορροφηθεί, δεν έχουμε ξεχαστεί, αλλά είμαστε συνειδητοί. Στην προηγούμενη όμως κατάσταση η συνειδητότητά μας ήταν ελαττωμένη. Το δεύτερο είδος συγκέντρωσης που είναι και το ζητούμενο, συνοδεύεται από την ταυτόχρονη επίγνωση του εαυτού μας, από μια άφωνη αίσθηση, από ένα σιωπηλό χωρίς σκέψεις: εγώ προσέχω. Νομίζω ότι αυτό είναι το κλειδί του διαλογισμού, αυτό το οποίο κάνει την διαφορά μεταξύ της κοινής συγκέντρωσης και της διαλογιστικής συγκέντρωσης. Η διπλή προσοχή. Ένα μέρος επίγνωσης στο αντικείμενο, ή στην δραστηριότητα της συγκέντρωσής μας και το άλλο μέρος στραμμένο στο σιωπηλό, χωρίς μορφές, εγώ προσέχω. Συγκεντρωμένος είναι και ένας μαθητής όταν μελετάει. Δεν υπάρχει όμως η σιωπηλή επίγνωση στο υπόβαθρο του νου του, η επίγνωση του εγώ προσέχω, εγώ μελετάω. Εγώ, όχι σαν την γνώση του ονόματός μας, της καταγωγής μας, του φύλλου μας, αλλά εγώ σαν συνολική αίσθηση του εαυτού μας, σαν αίσθηση του παρατηρητή. Πρέπει λοιπόν να έχουμε την αίσθηση του σιωπηλού παρατηρητή, του μάρτυρα.

Η διαφορά λοιπόν μεταξύ συνείδησης και ασυνειδησίας, συνειδητότητας και νυσταλέας εγρήγορσης, δεν είναι το κατά πόσο είμαστε συγκεντρωμένοι αλλά κατά πόσο είναι ενεργοποιημένος ο αποστασιοποιημένος παρατηρητής. Αυτός είναι μια καινούργια παράμετρος μέσα μας. Η ύπαρξη αυτού του παράγοντα δημιουργεί την κατάσταση της συνειδητής παρουσίας στο εδώ και τώρα και είναι ο αληθινός διαλογισμός. Όταν λέμε αυτά οι περισσότεροι θα νομίσουν ότι πρόκειται για την συνειδητοποίηση του ποιοι είμαστε, με την κοινή έννοια. Είμαστε ο Κος Τάδε, με αυτό το επάγγελμα, με την συγκεκριμένη οικογενειακή κατάσταση, τόσα λεφτά, τόσα πτυχία... κ.λ.π. Ο παρατηρητής όμως δεν είναι όλο αυτό το συνοθύλευμα κοινωνικών και επίκτητων χαρακτηριστικών, αλλά μια εσωτερική επίγνωση της συνολικής αίσθησης του όντος μας χωρίς όλα τα προηγούμενα, που είναι και λιγάκι ανώριμο να αυτοπροσδιοριζόμαστε βάσει αυτών, γιατί οδηγούμαστε έτσι σε περιπέτειες εξάρτησης από την κοινωνική μας εικόνα.

Μπορεί λοιπόν εμείς να νομίζουμε ότι διαλογιζόμαστε ενώ στην πραγματικότητα να είμαστε απορροφημένοι, ταυτισμένοι, χωρίς να λειτουργεί μέσα μας η κατάσταση της συνειδητής παρουσίας. Μπορεί να έχουμε και εμπειρίες μάλιστα. Είναι όμως εμπειρίες ύπνου. Κάτι σαν τα όνειρα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχουν κάποια αξία. Δεν είναι όμως η κατάσταση της αυξημένης συνείδησης που επιδιώκουμε. Υπάρχει όμως και μια μετεξέλιξη της κατάστασης της συνειδητής παρουσίας. Αρχικά υπάρχει η χωρίς σκέψεις αίσθηση του εγώ προσέχω, η οποία σε κάποια στιγμή μπορεί να υποστεί μια μεταμόρφωση σε προσοχή χωρίς το εγώ. Το εγώ προσέχω μετατρέπεται σε σκέτη προσοχή. Ποιος όμως προσέχει; Πάντως όχι αυτός που ήμασταν πριν από λίγο... Σαν να μην υπάρχει πλέον εκεί κανείς. Δεν υπάρχει αφηρημάδα και απορρόφηση αλλά είσοδος σε μια κατάσταση με μειωμένο εγώ. Ενωνόμαστε με το περιβάλλον μας, είτε το εσωτερικό, είτε το εξωτερικό και η αρετές της δεκτικότητας, της ανοχής και της συμπόνιας λόγω του γεγονότος αυτού αυξάνουν.

Η κατάσταση της παρουσίας είναι μια διαφορετική κατάσταση συνειδητότητας. Δεν μπορεί να την προκαλέσει κάποιος μέσα του εκ του μη όντος. Χρειάζεται προεργασία και ωριμότητα. Πρέπει να έχει προηγηθεί δουλειά με τον εαυτό μας σε ζητήματα αποταύτισης και αυτοσυνειδησίας. Κάποιος οπαδός οποιουδήποτε πράγματος, κόμματος, ομάδας, ιδεολογίας, είναι πολύ δύσκολο να βιώσει αυτή την κατάσταση. Δεν θα μπορέσει γιατί μέσα του είναι ζωντανή και ενεργή η τάση της απορρόφησης από εξωτερικές καταστάσεις. Πως ο οπαδός με την σημαιούλα στο χέρι, ή ο φίλαθλος με το χυδαίο λεξιλόγιο του όχλου του, ή η μητέρα που είναι βυθισμένη στα πραγματικά ή φανταστικά οικογενειακά της προβλήματα, θα μπορέσουν να ενεργοποιήσουν μέσα τους τον παρατηρητή; Μια πραγματικότητα βαθιάς αποταύτισης, ελευθερίας και ηθικότητας. Η αποστασιοποίηση αυτή θα τους έκανε αυτομάτως να αποβάλλουν την προηγούμενή τους ανωριμότητα. Το θέλουν όμως; Αυτός είναι και ο λόγος που σε αυτή την ιστοσελίδα του διαλογισμού υπάρχει μια σειρά μελετών πάνω σε διάφορα θέματα που αφορούν την επεξεργασία του εσωτερικού μας κόσμου. Πολλοί ίσως αναρωτηθούν ποια είναι η σχέση τους με τον διαλογισμό, όμως χωρίς αυτά ο διαλογισμός είναι μάλλον αδύνατος. Όταν είμαι συνειδητά παρών μέσα στον εαυτό μου πως είναι δυνατόν να τρέχω πίσω από τις διάφορες υπνωτικές υποβολές της σημερινής μας κοινωνίας;

Η ειδοποιός διαφορά λοιπόν μεταξύ της συνήθους συγκέντρωσης της προσοχής μας και του διαλογισμού είναι κατά την γνώμη μου η συνειδητή παρουσία μέσα στον εαυτό μας, αλλά και του εαυτού μας στο περιβάλλον μας. Η παρουσία αυτή είναι μια κατάσταση της συνειδητότητάς μας. Είναι το να παρατηρούμε και το έξω και το μέσα. Να μην είμαστε απορροφημένοι, αλλά σε επαγρύπνηση. Όχι απλώς κοιτάζω, αλλά εγώ κοιτάζω, χωρίς όμως την σκέψη περί του εγώ, αλλά με μια άφωνη αίσθηση χωρίς λέξεις. Αυτό το εγώ σταδιακά αλλάξει την μορφή του, δεν είναι πλέον: εγώ ο Τάδε, αλλά ο παρατηρητής. Ανυψώνεται και μεταστοιχειώνεται σε μια όλο και ανώτερη οπτική γωνία από την οποία αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Δεν είναι μια διανοητική εξήγηση ή φιλοσοφία ζωής, αλλά μια κατάσταση της αντιληπτικότητάς μας. Ανώτερη οπτική γωνία όμως σημαίνει και ανώτερη ηθική. Ανοχή, αγάπη, δεκτικότητα, κατανόηση, διάκριση, προσφορά, εσωτερική ελευθερία, να μπορούμε να μπαίνουμε στην θέση του άλλου. Έξω από τύπους, δόγματα και μακριά από την κοινή γνώμη.

Πρέπει να ξεφύγουμε από την μονομανία του εγώ. Αυτό είναι βέβαια ένας χρήσιμος παράγοντας προκειμένου να μπορέσουμε να ζήσουμε την ζωή μας. Να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, πως να εργαστούμε, πως να σκεφτούμε, πως να θυμόμαστε που είναι το σπίτι μας και ποιοι είναι οι φίλοι μας. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αυτός ο παράγοντας μέσα μας, που δημιουργείται από τις καθημερινές μας εμπειρίες και τις ανάγκες μας, έχει υπερβολικά διογκωθεί. Έχει κυριαρχήσει στην ζωή μας, στις σκέψεις μας και στα συναισθήματά μας. Το εγώ είναι ένα σύνολο από σκέψεις, αναμνήσεις (πολύ συχνά διασκευασμένες κατά πως μας βολεύει) και αισθήματα, χρωματισμένο από την εντύπωση του διαχωρισμού μας από τους άλλους και από το περιβάλλον μας. Πρέπει να μπει στην θέση του. Είναι ένα εργαλείο, όχι το παν. Ίσως το εγώ να είναι τελικά μια σκέψη. Η σκέψη ότι είμαστε χωριστά άτομα. Κάποια πρωτογενής διανοητική αντίληψη. Αυτή όμως είναι μόνο η μια πλευρά της πραγματικότητας, ένα επίπεδο του ανθρώπινου όντος. Η άλλη πλευρά είναι η πνευματική που χαρακτηρίζεται από την ενότητα, από το μη-εγώ. Ο παρατηρητής για τον οποίον μιλήσαμε δεν είναι το εγώ. Δεν παρατηρούμε ως εγώ, αλλά και το ίδιο το εγώ είναι αντικείμενο παρατήρησης. Όταν η σκέψη σιγήσει σιωπάει και το εγώ. Παίρνει τις σωστές του διαστάσεις και όλα πλέον είναι στην θέση τους.